Susam kapsülünde kalacak, ithalat azalacak

LEYLA ATAMAN KOYUNCUOĞLU - Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İlhan Çağırgan, hasadı makine ile yapılamadığı için susam üretiminin Afrika gibi ucuz iş gücünün bulunduğu ülkelerde yapıldığını belirterek, "Geliştirdiğimiz yeni bir susam kapsülü hasadın, biçerdöverle yapılmasını sağlayabilir. Bu da Türkiye'nin susamda yurt dışına bağımlılığını bitirir" dedi.

Yaklaşık 20 yıldır susam konusunda araştırmalar yapan Prof. Dr. Çağırgan, Türkiye'de susam tüketiminin yıllık yaklaşık 150 bin ton olduğunu, bu miktarın 15-16 bin tonunun yurt içinde üretildiğini, kalanının ithal edildiğini söyledi.

Dünya genelinde 8 milyon hektar tarım arazisinde yılda yaklaşık 4,3 milyon ton susam üretildiğini, bunun üçte birine yakınının Afrika ülkeleri, önemli miktarının da Hindistan ve Çin tarafından gerçekleştirildiğini anlatan Çağırgan, dış ticarete konu edilen miktarın ise 1,6 milyon ton olduğunu kaydetti.

Yağışlar nedeniyle dünya susam üretiminin yüzde 20 oranında düştüğünü, bunun da fiyatlara çok ciddi düzeyde yansıdığını ifade eden Çağırgan, "5 yıl önce tonu 900 dolardan satılan susam geçen yıl 2 bin 400 dolara, bu yıl da 3-4 bin dolara yükseldi. Şu anda tonu 4 bin dolardan bile susam bulabilmek zor" diye konuştu.

- Makine ile hasat yapılamaması üretimi azaltıyor

Prof. Dr. Çağırgan, susam tohumunun bir kapsül içinde bulunduğunu, her kapsülün içinde 60-70 kadar susam olduğunu belirterek, bu kapsüllerin yeşilken toplandığını, ondan sonra yığın halinde ters çevrilip silkelendiğini söyledi.

Olgunlaştığı zaman susam kapsüllerinin çatladığını ve tohumların toprağa döküldüğünü dile getiren Çağırgan, bu nedenle biçerdöver ile hasat yapılamadığını, hasadın tamamen elle yapıldığını söyledi.

Sadece elle yapılabilen hasat nedeniyle susamın ucuz iş gücünün bulunduğu ülkelerde yoğun olarak yetiştirildiğine işaret eden Çağırgan, şöyle konuştu:

"20 yıl önce Türkiye'de 80 bin hektar olan susam ekim alanı, bugün 30 bin hektar civarında. Üretimimiz de 15-16 bin tonu geçemiyor. Neden? Çünkü susam, el emeğinin yoğun olduğu bir üretim. Türkiye'deki az üretimin asıl nedeni makine ile hasadının yapılamaması. Susam üretimi, Türkiye gibi iş gücünün pahalı olduğu ülkelerde azalıyor. Hasadı makine ile yapılamadığı için susam, Afrika gibi ucuz iş gücünün bulunduğu ülkelerde üretiliyor. Biçerdöver gibi makinelerle hasadı yapılamadığı için de Türkiye, susamı yurt dışından alıyor.

Susam hasadının makineyle yapılabilir hale getirilmesi için 1994 yılından beri çalışıyoruz. İsrail, bu konuda çok uğraştı. Onların negatif tecrübelerinden yararlandık. İsrailli bir profesör olumsuz tecrübelerini yazdığı için biz de onlara karşı önlemler aldık. Böylelikle kapalı kapsüllü susamların ilk ham formlarını bulduk. Uygulama yapabilecek susam tohumuna ulaştık ancak projede destek bulamadığımız için ileri bir aşamaya geçemedik."

Kapsülü çatlamayan susam sayesinde biçerdöverle hasat yapılabileceğini vurgulayan Çağırgan, biçerdöverle hasadın denenmesi için geniş bir uygulama arazisine ihtiyaç bulunduğunu, bu nedenle de desteğe ihtiyaçları olduğunu bildirdi.

Çağırgan, "Üniversite olarak geliştirdiğimiz yeni bir susam kapsülü, hasadın biçerdöverle yapılmasını sağlayabilir. Bu da Türkiye'nin susamda yurt dışına bağımlılığını bitirir. Bunu başarabilirsek ileri teknoloji ile susam hasadı yapılabilecek ve Türkiye'nin susam ithalatına ihtiyacı kalmayacak" diye konuştu.

Türkiye'de Ege, Akdeniz ve Güneydoğu'da susam dikimine uygun alanlar bulunduğuna dikkati çeken Çağırgan, sahil kuşağında ikinci bir ürün olarak susam ekimi yapılabileceğini bildirdi.

- Söküğünü dikemeyen terzi

Çağırgan, susam üretimi konusunda Türkiye'nin "söküğünü dikemeyen terzi" konumunda bulunduğunu dile getirerek, Birleşmiş Milletler öncülüğünde Türk akademisyenlerin Afrika ülkelerinde susam üretimi ve verimi konusunda yıllarca ders verdiğini, Afrika ülkelerinde doktor düzeyindeki araştırmacıların Akdeniz Üniversitesine gelerek eğitim aldıklarını söyledi. Çağırgan, "Şimdi Afrika ülkeleri susam üretip bize satıyor" dedi.

- Çin, susamda önemli bir üretici ve tüketici

Zaman zaman Türkiye'ye Çin'den ucuz ve kalitesiz susam geldiği yönünde haberler çıktığını belirten Çağırgan, Çin'den Türkiye'ye kesinlikle susam gelmediğini bildirdi.

Çin'in önemli bir üretici olduğunu ancak üretiminin tamamını içeride tükettiğine işaret eden Çağırgan, şöyle konuştu:

"Dünyada yıllık üretilen yaklaşık 4,3 milyon ton susamın 900 bin ton civarındaki bölümü sadece Çin'de tüketiliyor. Çin, dünyanın en büyük susam tüketicisi. Susam kıtlığında da etkisi var. Tüketiminin 450 bin tonunu kendi üretiyor, kalan 450 bin tonu da Etiyopya başta olmak üzere Afrika ülkelerinden alıyor."