Karşılıksız Çek Tutarı 5 Ayda Yüzde 48.5 Arttı, Gözler 'Karekodlu'ya Çevrildi

HÜSEYİN GÖKÇE / ANKARA

Türkiye'nin özgün finansal uygulamalarından biri olarak hayata geçirilen 'karekodlu çek' kullanıma girdi. Yeni uygulamaya ilişkin veriler henüz istatistiklere yansımadı ancak diğer yandan 2015'in ilk beş ayındaki karşılıksız çek tutarı sorunun ciddi boyutlara vardığını, ticari hayata büyük darbe vurduğunu gözler önüne serdi. Ocak-Mayıs döneminde karşılıksız çek tutarı geçen yılın ayın dönemine göre yüzde yüzde 48.5'luk artışla 10 milyar 761 milyon liraya yükseldi.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) Kredi Kayıt Bürosu ile birlikte hayata geçirdiği karekodlu çek uygulamasında bir hafta geride kaldı. Karşılıksız çek riskinin azaltılması ve iç piyasada ticaretin daha sağlıklı yapılabilmesi amacıyla 15 Haziran'da resmen başlayan karekodlu çek uygulaması henüz tam yaygınlaşmadı. Bu nedenle kısa vadede istatistiklere yansıyan bir sonuç yok.

Karşılıksız çekte yükselme eğilimi 2015'te tavan yaptı

DÜNYA'ya görüşlerini açıklayan Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Salih Bezci, karşılıksız çek dolayısıyla yaklaşık 8 bin kişinin hapis cezası aldığını ve 'ekonomik suça ekonomik ceza' ilkesinin uygulanmasının gündeme geldiğini hatırlattı. Ardından 2012'de karşılıksız çek miktarının arttığını hatırlatan Bezci, "Yeni Çek Kanunu ile hapistekiler kurtuldu ancak yasa ticari kesimi memnun edemedi. Çünkü yeni bir kontrol mekanizması oturtulamadı. Hapis cezası olumsuz da olsa bir ödeme motivasyonu ortaya koyuyordu. Kredi Kayıt Bürosu altında Çek Raporu Sunum Sistemi kullanılmaya başlandı. İşadamlarımızın çek keşidecisinin geçmiş ödeme bilgilerini görebileceğini düşünüldü ancak sistem işlemedi. Sonuçta çek itibarlı bir ödeme aracı olmaktan çıktı" görüşünü vurguladı. Karekodlu çek sisteminin bu arayışların bir neticesi olarak ortaya çıktığını belirten Bezci, "Karekodlu sistemle kimden çek alınacağı çok iyi bilineceği için ticari hayata yansıması pozitif olacak. Çek bir ödeme aracı olarak kaybettiği itibarı yeniden kazanabilecek" diye konuştu.

Karşılıksız çekte hürriyeti bağlayıcı ceza 2012'de kaldırılırken, aynı yıl dışında beklenenin aksine karşılıksız çek tutarında olağanüstü bir artış gözlenmedi. Ancak bu durum, ödeme kabiliyetindeki artıştan ziyade hapis cezasının kalkmasıyla çekin itibarının da azalmasından kaynaklandı. 2014'te gerileyen karşılıksız çek tutarı, bu yılın ilk 5 aylık döneminde adeta patladı. Ocak-Mayıs döneminde karşılıksız çek adedi geçen yılın ayın dönemine göre yüzde 11.7 artarak 246 bin 866'dan 275 bin 824'e yükseldi. Aynı dönemde karşılıksız çek tutarı ise olağanüstü yükseldi ve yüzde 48.5'luk artışla 7 milyar 246 milyon liradan, 10 milyar 761 milyon liraya çıktı. 2015'te en yüksek karşılıksız çek şubatta çıktı. Ocakta 1 milyar 630 milyon lira olan karşılıksız çek tutarı, şubatta yaklaşık iki katına çıktı ve 3 milyar 253 milyon lira ile tarihin en yüksek seviyesini gördü. Bu tarihten itibaren tutar gerilese de geçen yılın aynı dönemine göre yüksek artış oranı çok düşmedi. Martta 2 milyar 464 milyon lira olan karşılıksız çek tutarı, nisanda 1 milyar 452 milyon lira oldu. Yıllar itibarıyla çek sayısına bakıldığında en yüksek sayıya krizin yaşandığı 2008'i takip eden 2009'da ulaşıldı. 2009'da 26 milyon 304 bin çek bankaya ibraz edilirken, karşılıksız çek tutarı 23 milyar 12 milyon lira oldu. Çek sayısı 2010'da 21 milyon 409 bine, karşılıksız çek tutarı 13 milyar 297 milyon liraya indi. Çek sayısı 2011'de 20 milyon 801 bin, 2012'de 21 milyon 319 bin oldu. Karşılıksız çek tutarı, 2011'de 11 milyar 513 milyon liraya inerken, hapis cezasının kalktığı 2012'de yüzde 81.6 artarak 20 milyar 909 milyon liraya çıktı. Düzenlenen çek sayısı 2013'te 21 milyon 923 bin, karşılıksız çek sayısı da 747 bin 740 olurken, karşılıksız çeklerin tutarı 18 milyar 75 milyon olarak kayda geçti. 2014'te ise karşılıksız çek sayısı 673 bin 385'e inmesine rağmen, tutar 19 milyar 914 milyon liraya yükseldi.

Piyasa pozitif etki bekliyor

DÜNYA'nın sorularını yanıtlayan Yeminli Mali Müşavir Yılmaz Sezer, karekodlu çekle olumlu yönde beklentinin yüksek olduğunu vurguladı. Sezer, uygulamanın, ticarette güven ve şeffaflığı artırıcı etkisi olacağını kaydetti. Karşılıksız çeklerin yaptırımının hafifl emesi, iflas erteleme, vadeli çek uygulamalarının negatif etkisinin hissedildiğini belirten Sezer, ancak kare kodlu çekle keşidecinin bilgilerine erişebilmenin önemli bir nokta olduğunu hatırlattı. Sezer, "Bu şekilde ticari hayatta kare kodlu çek kullanan keşideciler ve kullanmayan keşideciler olmak üzere bir ayrıma gidilmesine neden olacaktır. Peki eski çekleri kullanan kişi ve kurumlar ticari hayatlarına nasıl devam edecek ya da zaman içinde tüm kişiler kare kodlu çek uygulamasına mı geçecek? Uygulamayanlar tasfiye mi edilecek? Yani hiç mi çek kullanmayacak? Bu soruların cevaplarını uygulama belirleyecek diye düşünmekteyim" dedi.

'Ticari hayat tüm taraflar için daha güvenli hale gelecek'

BELMA BAĞRIK / MERSİN

Tarsus Ticaret Borsası Başkanı Murat Kaya, karekodlu çek uygulamasının üyelerinin lehine olacağının altını çizerek, yeni başlayan uygulamayla piyasada karşılıksız ve sahte çek riskinin azalacağını savundu. Ticaret hayatında en büyük sıkıntıların başında karşılıksız çeklerin geldiğini aktaran Kaya, hapis cezasının kaldırılmasıyla hiçbir cezai yaptırımın kalmadığını belirtti. Bu nedenle bir çok kişinin mağdur olduğunu ve söz konusu sorunun çözülmesi gerektiğini aktaran Kaya, "Dünyada kullanımı bir ilk olan karekodlu çek, tacirimizin, esnafımızın ve sanayicimizin daha çek defterini bankadan teslim alırken ödeme geçmişini ticaret yaptığı kişiler ile paylaşmaya hazır olduğunu gösteriyor. Karekodlu çekle birlikte karşılıksız çek mağduriyetinin önüne geçilebileceğine inanıyoruz. Bu sistem sayesinde ticari hayat tüm tarafl ar için daha güvenli hale gelecek" dedi.