Geçen Yıl Tarlada Çürüyen Patates Zam Şampiyonu Oldu

ALİ RIZA KARASU - Geçen yıl üreticide kilogramı 15-20 kuruşa kadar düşen patates, ağustos ayında fiyatı en fazla artan tarım ürünlerinden biri oldu. Büyükşehirlerde kilogramı 1-1,5 liradan satılan patates, üreticiden 600 kuruşa alınıyor. Fiyat artışında, üreticinin geçen sene maliyetinin altında kaldığı için tarlada çürümeye terk ettiği patatesin ekiminden vazgeçmesinin etkili olduğu belirtiliyor.

İstanbul Ticaret Odası'nın İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi'ne göre patates fiyatları, ağustos ayında son bir yılda yüzde 90,57 oranında artarak tarım ürünleri arasında zam şampiyonu oldu. Geçen ay fiyatı yüzde 32,49 oranında artan patates, İzmir'de kilogramı 1, İstanbul'da ise 1,5 liradan satılıyor. Geçen yıl İzmir'de manav ve pazarlarda 5 kilogramı 3 liradan alıcı buluyordu.

AA  muhabirinin sektör temsilcilerinden aldığı bilgiye göre, Türkiye'nin en önemli patates üretim merkezlerinden Nevşehir'de ekim alanı yüzde 85, Niğde'de ise yüzde 50 oranında daraldı. Benzer bir daralma İzmir'in Ödemiş ilçesinde de yaşanıyor. Yılda iki ürün alınabilen ilçede, kış patatesi ekim alanı yüzde 15-20 daraldı.

Niğde Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Veli Kenar, fiyatlarındaki artışın rekolte düşüklüğünden kaynaklandığını söyledi. Geçen yıl 45 kuruşa mal edilen patatesin 20 kuruştan alıcı bulamadığı için tarlada kaldığını anlatan Kenar, fiyatlarının aşırı düşmesi nedeniyle üreticinin ekimden vazgeçtiğini belirterek, "Niğde'de geçen yıl kayıtlı 21 bin 562 hektar alanda ekim yapılarak, 815 bin 380 ton patates üretildi. Kayıtlı olmayanla üretimle birlikte rekolte 1 milyon 400 bin tonu buldu. Bu yıl kayıtlı kayıtsız 750 bin ton civarında üretim bekleniyor. Bu düşüş diğer üretici bölgelerde de var. Üretici hangi ürün para ediyorsa ertesi yıl ekimini artırıyor. Üretim planlamasının olmaması büyük sıkıntı" diye konuştu.

Kenar, geçen yıl patates tarlada çürüdüğü için üreticinin büyük zarar ettiğini, para kazanamayan üreticinin elektrik ve kredi borcunu ödeyemediğini, tohum temin edemediği için ekim yapmaktan vazgeçtiğini ifade etti.

Geçen sene kendi bölgelerinde pazar bulunamadığı için 38 bin ton patatesin tarlada çürümeye terk edildiğini söyleyen Kenar, "Geçen yıl zarar eden üretici bu yıl ekim yapmadı. Depolara alınan ürün bu yıl çiftçiye para kazandıracak. Kışlık patatesin üreticiden çıkış fiyatının 1 liranın altında olmayacağını düşünüyoruz" dedi.

Niğde'de patates ekim alanının yüzde 50 gerilediğini anlatan Kenar, şunları söyledi:

"Geçen yıl bu zamanlar tarlada 20 kuruş olan patates şu anda 60 kuruştan alıcı buluyor. Tüccarın fiyatı düşürme girişimleri var ancak üretici geri adım atmıyor. Geçen yıl 45 kuruşa mal edip 20 kuruşa satamamıştık. Ürün de kaliteli. İhracat henüz başlamadığı için tüccar stoka alım yapıyor. Patatesin çiftçiye maliyeti 35 kuruş. Tarladan iki ürün alamadığımız için 70 kuruş çiftçiyi kurtarır. Bugünkü fiyat çiftçiler için düşük. 70 kuruştan fazla olması da halkı etkiler. Ancak depoya alınan patatesin üreticiden çıkışı 1 liranın altında olmaz gibi görünüyor."

Nevşehir'de yüzde 85 daralma var

Nevşehir Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Ekiz de kendi bölgelerinde patates ekim alanında yüzde 85 daralma olduğunu söyledi. Üreticinin iki yıl üst üste zarar etmesi nedeniyle tohum temin edemediğini belirten Ekiz, Derinkuyu bölgesinde bu yıl patates yerine kuru fasulye ekildiğini dile getirerek, "Geçen yıl bu bölgede kuru fasulye ekim denemesi yapıldı ve iyi verim alınmıştı. Geçen yıl 3 liradan satılan kuru fasulye bu yıl 3,5 liradan alıcı buluyor" dedi.

Patates fiyatlarının üreticinin yüzünü güldürdüğünü kaydeden Ekiz, "Ağustos ayı ortalarında pazar ve marketlerde 3 kilogram patates 3 liraydı. Şimdi biraz düştü, kilogramı 1 liraya geldi. Yeniden yükseleceğini tahmin ediyoruz. Çünkü rekolte az. Şu anda iç piyasaya yazlık üretim veriliyor. Türkiye'nin yanısıra Rusya ve İran'da da rekolte düşük. İhracatçı şu anda ürün almıyor. İhracatçının alımlarıyla birlikte fiyatın yükselmesini bekliyoruz. Depolara giren patatesin kış mevsiminde üreticiden çıkış fiyatının 1 liranın altında olmayacağını düşünüyoruz" diye konuştu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2012 yılında kayıtlı 4 milyon 795 bin 122 ton patates üretildiğine değinen Ekiz, gerçek üretimin bunun iki katı kadar olduğunu belirtti. Türkiye'de arz talep dengesi dikkate alınmadan üretim yapıldığını, plansız programsız üretimin sorunları beraberinde getirdiğine işaret eden Ekiz, "Dengeler dikkate alınmadan üretim yapılıyor. Kayıtlı üretimin yanısıra hemen her bölgede de kayıt dışı ekim yapılıyor. Kontrolsüz ekimle rekoltenin bazı kesimlerde nerede ise iki katına çıktığı görülüyor. İhracatla birlikte Türkiye rekoltesinin normalde 6,5 milyon ton olması gerekirken, kontrolsüz ekim yüzünden bu miktar 8 milyon tona kadar çıkabiliyor" dedi.

Ödemiş patatesinin kaderini stoklar belirleyecek

Ödemiş Ziraat Odası Başkanı Ahmet Kocaağa da geçen yıl tarlada bıraktığı kışlık ürün patatesin kaderini bu yıl stokların belirleyeceğini söyledi. Geçen yıla göre ekim alanının azaldığını ifade eden Kocaağa, Nevşehir ve Niğde'deki stoklara dikkati çekerek, "Stokların eritilmesi için ihracatın açık olması lazım. Aksi takdirde eski patates bitmeden yeni patateste yine sıkıntı yaşanır" dedi. - İzmir