Füzeler Suriye'den Önce Petrol Fiyatlarını Vuracak

ZEYNEP DUYAR - Suriye'ye yönelik askeri müdahalenen gündeme gelmesi, ilk etkisini petrol fiyatlarında gösterdi. Uluslararası piyasalarda Brent petrolün varil fiyatı müdahale söylentileriyle 110 dolar seviyelerinden bir anda 117 dolara kadar yükselirken, uzmanlar askeri operasyonun başlamasıyla bu rakamın daha da yükseleceğini öngörüyor.

Konuya ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Hazar Strateji Enstitüsü Uzmanı Dr. Cemil Ertem, 24 ile 72 saat arasında sürmesi beklenen Tomahawk türü seyir füzeleriyle yapılacak müdahalede " Suriye'deki önemli askeri, kamu kurumları, altyapı tesisleri ile kimyasal silah depolarının vurulacağı" ihtimalinin güçlendiğini belirtti.

Suriye'ye askeri operasyonun enerji piyasaları ve Türk ekonomisine etkilerine değinen Ertem, bu müdahaleyi ekonomiye etkileri bakımından, iki aşamada değerlendirdiklerini açıkladı.

Birincisi aşamanın cezalandırıcı bir hava saldırısı olduğunu belirten Ertem, şunları söyledi:

"Buradaki etki rejimin, dışarıdan gelen saldırı propagandası ile psikolojik bir üstünlüğü elde edip kendisini tahkim etme yeteneğine bağlı olarak değişebilir. Rejim, muhalefet karşısında iç savaşı tırmandıran ve uzatan bir strateji izlerse bu durumda petrolde hızla yukarı tırmanan bir fiyat değil ama uzun süre yukarıda kalacak örneğin 120 dolar sınırında, bir fiyat görürüz ki bu Türkiye için iyi bir senaryo değildir. İkincisi güçlü bir saldırı sonucu rejimin hayati noktaları işlevsizleşirse ve Özgür Suriye ordusu (ÖSO) hızla stratejik mevzi ve yerleri ele geçirirse bu halde enerji fiyatlamasında biz hızla çıkan ve tavan yapan bir fiyat görürüz ama rejimin düşmesinden sonra hızla fiyatlar eski sevilere döner. Bu Türkiye'nin tercih edeceği baz senaryodur."

Esed rejiminin, muhalefet karşısında iç savaşı tırmandıran ve uzatan bir strateji izlemesi durumunda petrolde uzun süre 120 dolar gibi bir seviyede yukarıda kalacak fiyat görülebileceğini öne süren Ertem, bunun Türkiye için iyi bir senaryo olmayacağını vurguladı.

Güçlü bir saldırı sonucu rejimin hayati noktalarının işlevsizleşmesi ve ÖSO'nun hızla stratejik mevzi ve yerleri ele geçirmesiyle sonuçlanmasının ikinci ihtimal olduğunu anlatan Ertem, "Bu durumda enerji fiyatlamasında hızla çıkan ve tavan yapan bir fiyat görülür ama rejimin düşmesinden sonra hızla fiyatlar eski sevilere döner. Bu Türkiye'nin tercih edeceği baz senaryodur" dedi.

Suriye'ye askeri harekatın enerji piyasalarına etkileri

Cemil Ertem, her iki halde de Suriye'ye olası bir harekatın, Ortadoğu'da yaşanan her çatışma ve savaşta olduğu gibi ilk ve en önemli küresel etkisinin petrol ve doğalgaz fiyatları üzerinden olacağına işaret ederek, dünya petrol rezervlerinin yüzde 48,4'inin, doğalgaz rezervlerinin ise yüzde 43'ünün yer aldığı Ortadoğu'nun, petrol ve gaz üreticisi ülkeler kadar sınır komşularındaki jeopolitik risk ve çatışmalardan etkilendiğini ifade etti.

Bölgedeki gerginliklerin küresel hidrokarbon fiyatlarında artışları da beraberinde getirdiği bilgisini veren Ertem, "Amerika'nın 2003'teki işgali sonrası istikrarın tam olarak sağlanamadığı etnik ve mezhepsel gerginliğin hala devam ettiği Irak'ı", 'Kaddafi sonrası istikrarın tam olarak sağlanamadığı Libya'yı", "geçen ay yaşanan darbe sonrası durumun daha karmaşık bir hal aldığı Mısır'ı, İran'ın nükleer programının yaptırımları nedeniyle Hürmüz boğazına yönelik zaman zaman dile getirdiği tehditleri" örnek göstererek, Batı ile ilişkilerdeki belirsizliğin, bölgedeki tansiyonu sürekli yüksek tuttarken, Suriye'deki durumun uluslararası bir harekata dönüşmesinin, dünya enerji kaynaklarının yarısının olduğu bölgedeki riskleri en üst seviyeye yükselttiğine dikkati çekti.

Ertem, operasyonun izleyeceği seyrin, Esad yönetiminin yapacağı olası hamleler ve çatışmanın bölgeye yayılma riskine bağlı olarak değişeceğini ve gelişmelerin petrol fiyatlarında yaşanacak artışta da belirleyici etkenler olacağını kaydetti.

İki senaryo öne çıkıyor: Ilımlı ve Olumsuz

Cemil Ertem, konuya ilişkin iki senaryonun ağırlıklı olarak öne çıktığını dile getirerek, 24-72 saat sürmesi beklenen sınırlı bir hava harekatının beklendiği ılımlı senaryoda, uluslararası koalisyon tarafından önceden belirlenen hedeflerin uzaktan füze ve uçaklarla vurulmasına karşın Suriye tarafından saldırılara çok büyük boyutta cevaplar verilmeyeceği beklentisinin yer aldığını söyledi.

Saldırının doğrudan rejim değişikliğini amaçlamadığını, Suriye rejimini sivillere karşı kimyasal silah kullanımından caydırma amacıyla bir uyarı ve kritik noktaların tahrip edileceği bir saldırı olarak gerçekleşeceğini ifade eden Ertem, bu senaryoda çatışmanın kısa süreli ve sınırlı olacağı için çevre ülkelere ve enerji piyasalarına etkisinin de sınırlı olmasının beklendiğini ifade etti.

Bu durumda hızlı bir fiyat tırmanışı görüleceğini öngören Ertem, zaten şuan Brent petrolün önemli ölçüde satın alınmış durumda olduğunu belirtti.

"Operasyon olasılığının artmasıyla operasyon öncesi Brent petrolün varil fiyatının 115-120 dolar aralığında hareket etmesi, operasyonun ilk günlerinde ise 120-130 dolar bandına yükselerek bu bantta hareket etmesi, ABD ham petrolünün (WTI) varil fiyatının ise brent petrole göre daha düşük bir artış yaşaması beklenmektedir" diyen Erem, operasyondan sonraki günlerde senaryo dahilinde Suriye'deki gerginliğin mevcut durumunu koruyacağı tahmininde bulundu.

Ayrıca uluslararası koalisyonun saldırılarını durdurması ve Esad rejimi üzerindeki baskının artmasının, ülke içindeki çatışmaların muhalifler üzerinden destekle sürdürülmesinin olası göründüğünü belirten Ertem, bu durumda petrol fiyatlarının kısa vadede brentte tekrar 105-110 dolar seviyelerine inmesinin beklendiğini dile getirdi.

Olumsuz senaryoyu ise "İlk senaryodaki gibi planlanan operasyonun Esad rejiminin saldırıya vereceği askeri karşılık, Hizbullah ve İran'ın da desteği ile çatışmayı Lübnan, Irak, Türkiye ve İsrail üzerine yayarak bölgeselleşme riski ve çatışmanın beklenenden uzun süreli olma olasılığı" olarak nitelendiren Ertem, bu durumda çatışmanın komşular ve önemli petrol üreticisi ülkelere doğrudan ve dolaylı olarak yayılmasının bölgedeki petrol üretimini etkileyeceği için petrol fiyatlarında çok büyük boyutlu artışlara neden olacağı bilgisini verdi.

Operasyon olasılığının artmasıyla operasyon öncesi Brent petrolün varil fiyatının 115-120 dolar aralığında hareket etmesini, operasyonun ilk günlerinde ise 120-130 dolar bandına yükselerek bu bantta hareket etmesini beklediklerini ifade eden Ertem, operasyonun uzaması ve yayılması durumunda Brent petrolün varil fiyatının 130 doların üzerine çıkacağı ve üçüncü aşamada 140-150 bandında hareket edeceği tahmininde bulundu.

Petrol fiyatlarındaki bu fiyat seviyelerinin kısa ve orta vadede ılımlı senaryoda olduğu gibi Brent petrolde tekrar 105-110 dolar seviyelerine inmesi olasılığı üzerinde durduklarını belirten Ertem, çalışmada baz senaryo olarak ılımlı senaryonun alındığını söyledi.

Türkiye ekonomisine etkileri

Kısa vadede müdahale sonucu Türkiye ekonomisinin, şuanda büyük ölçüde fiyatlanan yükselen dolar kuruyla ve petrol, enerji fiyatlarında yukarı çıkan bir seyre bağlı olarak olumsuz etkileneceğini belirten Cemil Ertem, şunları kaydetti:

"Hızlı geçiş ve barış süreci gerçekleşirse, Türkiye buradan ekonomik olarak en kazançlı çıkacak ülkeler arasında yer alacaktır. Lazkiye Limanı'nın Türkiye'ye dönük işlemeye başlaması, Suriye'nin yeniden inşası  ve açık bir piyasanın oluşması en çok Türkiye'ye yarayacaktır. Şu unutulmamalıdır; Esed rejimi sırasında, Suriye-Türkiye ilişkileri iyiyken bile, iki ülkenin ekonomik ilişkileri Suriye rejiminin kapalı bir ekonomi olması nedeniyle kısıtlı idi. Suriye'de tam anlamıyla Baas'ın denetlediği bir yağma ekonomisi vardı. Bunun ortadan kalkması cok önemli bir kazanım olacaktır. Ayrıca Suriye'de iç savaşın bitmesi başta Güney Gaz Koridoru olmak üzere bütün enerji yollarını rahatlatan ve güvenliğini artıran bir gelişme olacaktır ki bu çok önemlidir." - İstanbul