Doğu Karadeniz Bölgesi Ekonomisinde Organize Sanayi Bölgelerinin Yeri

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Artvin hariç tüm illerde bir veya birden fazla Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) bulunurken, organize sanayi bölgeleri bölge ve ülke ekonomisinde isimlerinden söz ettirmeye hazırlanıyor.

Sanayileşme ilişkilerinin düzenlenerek oluşabilecek çevre sorunlarının giderilmesi, daha düşük maliyetli altyapı hizmetlerinden yararlanılması ve daha kolay ve ucuz üretim yapılması hedefini taşıyan OSB uygulamaları bölgede Arsin Organize Sanayi Bölgesi dışındaki henüz istenilen şekilde ayağa kalkamazken, sorunlarını çözmek için çaba sarfediyorlar.

Trabzon'daki ilk OSB uygulaması olan Arsin Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Yönetim Kurulu Başkanı Koray Turhan, Arsin OSB'nin Trabzon, bölge ve Türkiye ekonomisindeki önemine vurgu yaptı. Arsin Organize Sanayi Bölgesi'nin Doğu Karadeniz'in en büyük organize sanayi bölgesi olduğunu belirten Turhan, "Yaklaşık 5 bin 500 kişi istihdam edilmektedir. 400 milyon dolar civarında ihracat yapılmaktadır. Bölgeye hakim sektörler Arsin OSB içinde faaliyetlerini sürdürmektedirler. Türkiye çapında büyük firmalarımız vardır. Dünyanın en büyük fındık imalatçısı Arsin OSB içindedir. Ülkemizde iş güvenliği ayakkabısı üreten iki firmadan birisi yine Arsin OSB bünyesinde üretim yapmaktadır" dedi.

Amaçlarının daha güçlü, daha lokomotif firmaların bölgeye gelmesi olduğunu kaydeden Turhan, "Yan sanayiyi de getirebilecek firmaların gelmesi için çalışıyoruz. Bu da hem şehir hem de ülkemiz adına kazanım olacaktır. Kendi firmamdan örnek verecek olursam 40 ülkeye ihracat yapmaktayız. Arsin OSB içinde de diğer firmalar dünyanın her ülkesine ihracat yapmaktadırlar. Yeni teşvik sisteminde Trabzon olarak istediğimiz yerde olamadık. Trabzon bu sistemde 3.bölge olarak yer almaktadır. Arsin OSB olarak bazı hususlardan 4. bölgenin avantajlarından faydalanabildik. Bunun da başlıca nedenlerinden biri gıda üretiminin yoğun bir şekilde yapılıyor olmasıdır. Hammaddesi Trabzon'da olan balık, fındık ve çay gibi ürünlerin üretimi yoğun bir şekilde yapılmaktadır. Ancak diğer sanayi kuruluşlarını olumsuz etkilemektedir. Bu yüzden Trabzon'un minimum 5. teşvik bölgesinde olması gerekiyordu" ifadelerini kullandı.

"TAŞIMA SUYLA DEĞİRMEN DÖNDÜRMEYE ÇALIŞIYORUZ"

Arsin OSB'nin en büyük sorununun enerji sorunu olduğunu ifade eden Turhan, "Kısa, orta ve uzun vadede sorunlarımız mevcuttur. Şu andaki en büyük sorunumuz elektrik sorunudur. İndirme merkezinden organizeye kadar olan hattımız şu andaki talebimizi karşılıyor ancak kısa vadede karşılamayacak duruma gelecektir. Bunlarla ilgili çalışmalar yapıyoruz. Müteşebbise devir edilen OSB olarak devletten çok destek alamıyoruz. Yetkili mercilerin arkamızda ve yanımızda olmasını istiyoruz. Öyle çok da geliri olan bir OSB değiliz. 88 adet firma faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu firmalardan altyapı için talepte bulunduğumuz zaman ister istemez zorlanan firmalar olmaktadır. Bir firmadan alıp bir firmadan almama gibi bir şansımız yok. Bu altyapının da yapılması gerekiyor. Daha çözülebilir sorunlarımızın içinde ise su problemi var. Suyu Yanbolu Deresi'nde bulunun kuyularımızdan alıyoruz. Buradaki yol yapım çalışmasından dolayı hatlarımızın kaldırılması gerekiyormuş. Bununla ilgili büyükşehir belediyemiz ile görüştük. Gerekli yardımı yapacaklarını bizlere ilettiler. Doğalgaz konusunda girişimlerimiz oldu. Bu işi bir yere kadar getirebildik. BOTAŞ'da OSB olarak bizleri programına aldı ancak ne kadar hızlı olursa bizim için o kadar iyidir. Burada bazı firmalarımız enerji kullanmaktadır. Taşıma suyla değirmen döndürmeye çalışıyoruz. Kayseri, Konya ve hatta Erzincan'da bile doğalgaz altyapısı mevcut. Bizim bu OSB'lere göre enerji maliyetimiz tam iki kat. Zaten üretim olarak Türkiye'nin bir ucundayız. Pazara uzağız. Yerel ürünler dışında (fındık, çay, balık) hammaddeye uzağız. Kalifiye personel başlıca en büyük sorununuz" ifadelerini kullandı.

"SADECE TURİZMLE KALKINMA OLMAZ"

"Sanayisi güçlü olmayan ekonomiler maalesef ilerleyemiyor" diyen Turhan "Bunun en belirgin örneği de Yunanistan'dır. Sadece turizm ile kalkınamayacağının çok güzel bir göstergesidir. Sanayisiz bir yerlere gelme şansımız yoktur. Dünyadaki gelişmiş ülkelere baktığımız zaman sanayilerinin çok güçlü olduğunu görürüz. Sanayileri güçlü olan Almanya, Çin, Japonya, ABD ve Fransa gibi ülkeler dünyaya hükmetmektedirler. Sanayide dolaylı olarak bir turizmdir. Buna örnek verecek olursam şunu söyleyebilirim. Slovakya'dan Trabzon'a müşteri geldi. Bunları Trabzon'da 2-3 gün misafir ettim. Konaklamasını ve yeme içmesini sağladım. Sonuçta bu da bir turizmdir. Bugün Çin'e milyarlarca insan sanayi fuarlarına gitmektedir. Sonuçta bu insanlar orada konaklarken ve ihtiyaçlarını giderirken turizm alanında yapılan tesislerden faydalanmaktadırlar" diye konuştu.

Beşikdüzü Organize Sanayi Bölgesi Müdürü Zekeriya Kalyoncu, yaklaşık 400 kişiye istihdam sağlayan OSB'lerinin 2. etap bölgesi tamamlandıktan ve tam kapasiteye geçilmesi ile birlikte yaklaşık 2 bin kişiye istihdam sağlanmasını hedeflendiklerini dile getirdi.

Kalyoncu, firmaların ağırlıklı olarak ihracata yönelik çalıştığını kaydederek, "Doğu Karadeniz Bölgesel Rekabet Edilebilirlik Programı kapsamında Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası ve Karadeniz Teknik Üniversitesi ile birlikte yürüttüğümüz ihale aşamasına kadar gelinen peynir altı suyu tesisi bölgemizde yer alacaktır. Bu tesis ile tüm süt ve süt ürünleri üreticilerinin üretiminin sonunda oluşan ve kendileri için büyük sorun teşkil eden peynir altı suyunu bertaraf edilerek peynir altı tozu haline getirilecektir. Peynir altı suyu sorunu yüzünden Trabzon ve bölge genelinde kapasitesinin altında çalışan birçok tesis tekrar Trabzon ekonomisine kazandırmış olacağız" dedi.

GÜMÜŞHANE OSB'DE BEDELSİZ ARSA TAHSİSİ

Gümüşhane Organize Sanayi Bölgesi Müdürü Metin Şener, Gümüşhane OSB'de yaklaşık 600 kişinin istihdam edildiğini belirterek, "OSB'de faaliyet gösteren firmalarımızda 600'e yakın insanımız istihdam edilmektedir. Gümüşhane il olarak 5.teşvik bölgesinde yer almasına rağmen, Gümüşhane OSB'de faaliyet gösteren firmalar, 6. teşvik bölgesinde yer alan illerin olanaklarından faydalanmaktadırlar. Bu teşvikler de OSB'ye yatırım yapacak olan işletmeci ve yatırımcıların, yapacakları yatırımlarla alakalı olarak, beklentilerini karşılamamaktadır. Bu nedenle, şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki, teşvik çıkmadan önceki taleplerle teşvik çıktıktan sonraki talepler arasında çok da fazla bir fark yoktur. Bu sanayi bölgesi içerisinde bulunan firmaların en büyüğü olma özelliğine de sahip Gümüştaş Madencilik, maden sektöründe faaliyet göstermekte ve bakır, kurşun ve çinko madenlerini işlemektedir. Ayrıca sanayi bölgemizde Gümüşhane ilimizle özdeşleşmiş ürünler olan pestil ve köme üretimi yapan gıda sektörüyle alakalı firmalar da mevcuttur. Bunların dışında yem fabrikası, gübre kurutma fabrikası gibi hayvancılık ve tarımla alakalı firmaların yanı sıra mermer ve plastik doğrama üzerine faaliyet gösteren firmalar da mevcuttur" dedi.

Gümüşhane OSB'de boş parseller bulunduğunu kaydeden Şener, "OSB'de bulunan firmaların tam kapasite olarak çalıştığını varsayarsak bu firmalarda toplam bin kişi istihdam edilebilir. Bu bin kişiyi aileleri ile düşünüp çarpan olarak 4'ü aldığımızda ise 4 bin kişinin dolaylı da olsa buradan yararlandığını görürüz. Bu açıdan bakıldığında OSB'nin Gümüşhane ekonomisine katkısının azımsanmayacak derecede olduğunu rahatlıkla ifade edebilirim. Mevcut sorunlardan birisi sanayi tahsislerinde kullanılan alanlardır. Örneğin, yatırımcı 10000 m2'lik bir arsayı tahsis ettiğinde 5000 m2'sine fabrikasını kurabiliyor. Ancak, yatırımcı burada daha büyük alanı kullanarak daha fazla istihdam oluşturmak istiyor. Fakat şartlar buna müsaade etmiyor. Diğer bir sorun ise yönet melikte geçen 'Bir taraftaki tahsis yüzde 25 doluluk oranına sahip olmadan başka bir arsa tahsis edilmez' ifadesidir. Bana göre, OSB'lerle ilgili olarak Bakanlığın hem yatırımcının hem de bizlerin sorunlarını dinleyip bunlarla ilgili olarak ciddi anlamda çalışmalar yapması gerekmektedir. Gümüşhane OSB'de boş parseller bulunmaktadır. Gümüşhane OSB, 6. teşvik bölgesinde yer almakta ve bu bölgenin bütün olanaklarından yararlanabilmektedir. Biz, Gümüşhane OSB olarak, yatırımcılara bedelsiz arsa tahsis etmekteyiz. Burada yatırım yapacak girişimcilerimize bütün kolaylıkları sağlıyoruz, sağlamaya da devam edeceğiz. Bu süreci hızlı bir şekilde gerçekleştireceğimize inanıyorum" ifadelerini kullandı.

"AĞIR SANAYİ BÖLGEMİZDE OLMAZ"

Rize Organize Sanayi Bölgesi Müdürü Hasan Günal, Rize Organize Sanayi Bölgesi'nin yaklaşık 50 hektarlık alanı kapsadığını vurguladı.

2002 yılında kamu yararı kararı alınan Rize OSB için 2005 yılında kamulaştırma çalışmaları başlatıldığını dile getiren Günal, "Firmalar proje aşamasındadırlar. Yasal süre olan iki yıl içinde faaliyete geçecek şekilde bütün çalışmalarını yapmaktadırlar. Firmalar proje çalışmalarını bitirmişlerdir. Şu anda hafriyat çalışmaları yapıyorlar. Hafriyat çalışmalarından sonra üst yapı yapılacak, ondan sonra da, iki sene içerisinde üretime başlanacaktır. Bize yaklaşık 130 civarında başvuru olmuştur. Firmalardan gelen fizibilite raporlarını incelerken bölgeye sağlayacağı katma değer, ihracat gibi kıstaslar belirledik. En önemlisi sanayi geçmişine baktık. Firmalara tahsis yaparken özellikle sanayi geçmişi var mı, daha önce bu işi yapmış mı gibi kıstasları ön plana çıkardık. Bir de Rize'ye başka illerden gelen firmaları daha çok tercih ettik. Bölgeye sağlayacağı katma değer açısından ulusal firmalara öncelik verdik" diye konuştu.

Bölgenin bulunduğu konum itibariyle ağır sanayiyi kaldıracak durumda olmadığını vurgulayan Günal, "Firmaların çoğu ağır sanayi alanında faaliyet göstermiyorlar. Orta sanayi alanında gıdadan tekstile, mobilyadan makineye kadar değişik sanayi türlerinde üretim yapacak firmalar yaklaşık 250 milyon TL'lik bir yatırımla hizmet verecekler. 27 adet parselden 22 tanesi firmalara tahsis edilmiştir. Bir tanesi tahsis aşamasında olup diğer dört tanesi boştur. Yaklaşık bin ve bin 500 civarında kişi istihdam edilecektir. Bu rakam fabrikalarda fiili çalışacak insan sayısıdır. Bunun yanında ulaşım, lojistik gibi alanlarda OSB'ye hizmet verecek sektörleri de katarsak bu sayı daha da artacaktır. Rize OSB'yi bölge OSB'si olarak görüyorum. Çünkü bulunduğu konum itibarıyla yaklaşık 14-15 tane doğu ve güneydoğu ilinin bağlantı noktasında bulunmaktadır. Bölgede en büyük yatırımlarından biri olan Ovit Tüneli'nin sahile bağlantı noktasında bulunan Rize OSB, İyidere havzasında yapılması düşünülen lojistik üsse merkez konumundadır. OSB içinde belli bir süre değil 12 ay boyunca üretim olacaktır. Bildiğiniz gibi bölgemizdeki en büyük ekonomik kaynak çaydır. Malumunuz olduğu üzere çayın da üretim süreci 4-5 aydan ibarettir. Rize OSB ise 12 ay boyunca üretim olacak ve 12 ay boyunca istihdam sağlayacaktır. Bunun da Rize ve dolayısıyla bölge ekonomisine çok büyük katkısı olacaktır. İhracat açısından da bölgenin itici gücü olacağı kanaatindeyim. İran ile olan ambargonun kalkması ve OSB'nin bulunduğu jeopolitik konum Rize OSB'yi daha da ön plana çıkacaktır" şeklinde konuştu.

"ALT YAPISI TAMAMLANMIŞ İSTİHDAM SAYISI ARTMIŞ BİR OSB HEDEFLİYORUZ"

Giresun Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Müdürü Şahin Öveç, şu anda bölgelerinde 35 firmanın mevcut olduğunu ancak bunların 26 tanesinin üretimde olduğunu kaydetti. Öveç, "Henüz altyapı yüzde 100 pozisyonuna gelmedi. Ancak yatırımcılarımızın herhangi bir sorunla karşılaşmaması için elektrik, su, kanalizasyon, yol vb. hizmetleri vermeye bakım ve onarımlarını aksamadan yapmaya çalışıyoruz. OSB'mizde şu anda 35 firma mevcut. Bunların 26 adeti üretimdedir. OSB'mizde genellikle Giresun firmaları mevcut olup, bunun yanında ülkemizin değişik bölgelerinden, İstanbul'dan hatta yurt dışından (yabancı yatırımcı) da OSB'mizde yatırım yapmış firmalar mevcuttur. Öncelikli olarak tekstil, mobilya, gıda ve makine sektörlerindeki faaliyetini sürdüren firmalar OSB'mizde ağırlıklı olarak çalışmalarına devam etmektedir. Şu anda yaklaşık bin 400 kişi istihdam ediliyor. Bu sayının artmasında öncelikli gıda ve tekstil sektörleri önemli bir faktördür. İnşaat ve proje aşamasında olan firmaların üretime geçmeleriyle istihdam sayısı 2 binleri geçecektir. Alt yapısı tamamlanmış istihdam sayısı artmış bir OSB hedefliyoruz. Günümüzde yatırım ve istihdam artırıcı teşviklerin devam etmesi, teşvikte ilimizin 5. bölge kapsamında bulunması Giresun'u ve OSB'mizi yatırım açısından cazip hale getirmiştir. Genel olarak OSB'mizin sorunlarını; içme suyu, elektrik şebekesinin bakım ve onarımı, teknik ve idari personel istihdamı, bölge içi yolların iyileştirilmesi, bölge güvenliği için OSB etrafının etrafına ihata yapılması, bölge idari binası yapılması şeklinde sayabiliriz."

"HEDEFİMİZ 7 BİN KİŞİYİ İSTİHDAM ETMEK"

Giresun 2. Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Müdürü Mete Bahadır Yılmaz, hedeflerinin 7 bin kişiyi istihdam etmek olduğunu belirterek başvuru yapan 160 firmayı tek tek incelediklerini kaydetti. 480 bin metrekare arazi üzerinde 48 hektarlık kamulaştırma yapıldığını kaydeden Yılmaz, "Bu kamulaştırmanın yüzde 50'si vatandaşlarımızla irtibata geçilerek çözülmüştür. Yerini vermek istemeyenlerin yerlerini de kamu yararı kararınca mahkeme yoluyla aldık. Bu mahkeme süreci yaklaşık 1 sene sürdü. Şu anda OSB yapılacak alanın tamamı kamulaştırılmıştır. Kamulaştırma sürecinden sonra altyapı için imar planını hazırladık. İmar planından sonra toplamda 480 bin m2 olarak kamulaştırma yaptığımız yerde yaklaşık 380 bin m2 sanayi parselimiz mevcuttur. Geri kalan 100 bin m2'lik alanı ise yeşil alan, yol ve arıtma tesisi gibi altyapılara ayırdık. 180 civarında firma OSB'de fabrika kurmak için başvuru yaptılar. Başvuran firmalar arasında ağırlıklı olarak gıda sektörü (fındık ve fındık mamulleri, yem fabrikaları) gelmektedir. Ağır sanayi ve orta sanayi ile ilgili başvuruların yanı sıra Karton kutu üretimi yapacak fabrika ve tekstil sektörüyle ilgili başvurular da aldık. 37 adet 3-5 bin m2 arasında, 3 adet 5-7 bin m2 arasında, 11 adet 7-10 bin m2, 7 adet de 10-20 bin m2 arasında değişen ve toplamda 58 adet parselimiz mevcuttur. Şu andaki hedefimiz 7 bin kişiyi istihdam etmektir. Şu ana kadar 160 firmayı tek tek inceledik. Bu inceleme sonucunda OSB'de faaliyet göstermesi için 25 firma belirledik. Firmaları hem fizibilite raporlarını inceledik hem de İstanbul'da, Ankara'da ve İzmir'de söz konusu firmaları yerinde gördük. En doğru yatırımcıya arazi tahsisi yapmak için sık eleyip ince dokuyoruz diyebilirim" bilgilerini verdi.

Tekstil ağırlıklı bir seçim yapmaları halinde istihdam sayısının maksimuma çıkacağını söyleyen Yılmaz, şöyle konuştu:

"Bu firmaların seçimiyle ile ilgili olarak değişkenlik gösteren bir konudur. Burada tekstil ağırlıklı bir seçim yaparsak istihdam sayısı maksimuma çıkabilir. Örneğin organize sanayi bölgesini tamamen tekstil üzerine kurarsanız yaklaşık 10 bin civarında insan istihdam edilebilir. Ancak tekstilde ülke genelindeki bir dalgalanmada OSB'nin tamamını etkileyeceğinden istihdam edilen kişi sayısı da azalacaktır. OSB içinde yer alacak 58 parselde 58 firma faaliyet sürdüreceğini varsayarsak bizim şu ana kadar ön görüşme yapıp biraz mesafe kat ettiğimiz firmaların her birisinin yıllık ortalama cirosu 100 milyon dolar civarındadır. Bunun da Giresun ekonomisine hem gelir, hem istihdam yönünden mutlak suretle katkısı olacaktır."

ORDU VE FATSA ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ'NDEKİ SON DURUM

Ordu ve Fatsa Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Olgun Topkaya, Fatsa OSB'de doğal gaz sorunu bulunduğunu belirterek Ordu OSB'de şuan 2 bin 295 kişinin istihdam edildiğini, bu rakam mevsimsel olarak 3 bin 500 kişiye ulaşabildiğini söyledi.

Fatsa OSB içinde 10 adet tekstil, 4 adet kil toprak, 5 adet gıda, 2 adet makine sanayi, 4 adet ağaç işleme, 2 adet çinko oksit ve 1 adet mermer fabrikasının faaliyet gösterdiğini kaydeden Topkaya, "Fatsa OSB genişleme alanı faaliyete geçeceği zaman 5 bin kişi hedeflenmektedir. Fatsa OSB'de faaliyet gösteren sanayicilerimiz, bölgeye gerek istihdam gerekse yatırım olarak sayısız pozitif etki sağlamaktadır" dedi.

Fatsa OSB'de teşvik öncesi yapılan yatırımlarda katılımcı oranı yüzde 40 iken, teşvik sonrası yüzde 100 doluluk oranına sahip olduğunu ifade eden Topkaya, "Bölgemizdeki sanayicilerimiz 6. Bölge Teşviklerinden yararlanabilmektedir. Bunun haricinde TKDK aracılığı ile Avrupa Birliği Hibelerinden yararlanan firmalarımız mevcuttur" şeklinde konuştu.

Ordu ve Fatsa Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Olgun Topkaya, Ordu Organize Sanayi Bölgesinde 74 adet sanayi parselinden 69 sanayi parselinin 62 adet sanayiciye tahsis edildiğini ve 5 adet sanayi parselinin de kamulaştırmaya gerek duyulmadan rızaen satın alınarak sanayicilere tahsis edilebileceğini vurguladı.

"Halen tahsis edilen 69 adet sanayi parselindeki sanayicimiz 2 bin 295 kişi istihdam etmektedir" diyen Topkaya, "Bu rakam mevsimsel olarak 3 bin 500 kişiye ulaşabilmektedir. Ordu OSB'de üretim yapan firmalarımız, gerek sağladıkları istihdam ve gerekse yaptıkları ihracat ile hem il hem de ülke ekonomisine pozitif katkı sağlamaktadır" ifadelerini kullandı.

Ordu Organize Sanayi Bölgesi, sanayi parseli talebinin yüksek olması nedeni ile yeni yatırım arayışları içerisinde olan sanayicilerin taleplerine cevap veremediğini söyleyen Topkaya, "DOKA'nın da desteği ile Ordu 2. OSB ile ilgili Fizibilite Raporu hazırlanmış ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızca da uygun bulunarak Ordu Karaağaç Bölgesinde Ordu 2. Organize Sanayi Bölgesinin kurulmasına yönelik faaliyetler başlamıştır. Ordu 2. OSB bin 50 dönümlük bir alanda kurulacaktır. İstihdam hedefi doğrudan 5 bin olarak tahmin edilmektedir" diye konuştu. - TRABZON