Betam: Yeni Ekonomi Programı Hedefi Tutturulamadı

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (Betam)  Büyüme Değerlendirmesi notunda, Yeni Ekonomi Programı'nda öngörülen yılsonu yüzde 3.8'li büyüme hedefinin tutturulamadığı belirtildi.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam), Betam Direktörü Seyfettin Gürsel, Ozan Bakış ve Uğurcan Acar tarafından hazırlanan, "GSYH'de 4. çeyrekte sert düşüş" başlıklı Büyüme Değerlendirmesi notunu açıkladı.

Betam Büyüme Değerlendirmesi notuna göre:

"2018 yılının dördüncü çeyreğinde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlarla bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 2.4 azalırken geçen yılın dördüncü çeyreğine kıyasla yüzde 3.0 küçüldü. 2018 yılı büyüme oranı yüzde 2.6 oldu. Yeni Ekonomi Programı'nda öngörülen yılsonu yüzde 3.8'lik büyüme hedefi tutturulamadı.

"2018 yılının dördüncü çeyreğinde GSYH mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlarla bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 2.4 azaldı. Üçüncü çeyrekteki yüzde – 1.1'lik daralma da TÜİK tarafından yüzde – 1.6 olarak revize edildi. Böylece iki çeyrek üst üste daralan Türkiye ekonomisinin resesyona girmiş olduğu tescil edildi.

"Yıllık bazda ise GSYH 2017'nin son üç ayına kıyasla yüzde 3.0 azaldı. Bu gelişmelerin sonucunda 2018 yılı ekonomik büyüme oranı yüzde 2.6 oldu. Sonbaharda açıklanan Yeni Ekonomi Programında (YEP) 2018 büyümesi yüzde 3.8 olarak tahmin edilmişti.

"Geçen yılın aynı çeyreğine göre üçüncü çeyrekte durağanlaşıp yüzde 0.8 büyüyen özel tüketim üçüncü çeyrekte yüzde 8.9 küçüldü. Büyümeye yaptığı katkı 0.5 yüzde puandan eksi 5.3 yüzde puana kadar düştü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara baktığımızda ise özel tüketimin geçen yılın dördüncü çeyreğine kıyasla yüzde 4.9 küçüldü.

"Bir önceki büyüme değerlendirmemizde geçen yıl yatırımlarda görülen pozitif katkıların 2018'in faiz artışları ile artık mümkün olamayacağını belirtmiştik. Bu beklentilerle uyumlu olarak üçüncü çeyrekte büyümeye eksi 1.4 yüzde puanlık negatif katkı yapan yatırımların dördüncü çeyrekte, geçen yılın aynı çeyreğine göre, yüzde 12.9 azalarak GSYH büyümesine eksi 3.9 yüzde puan negatif katkı verdiğini tespit ediyoruz.

"Dördüncü çeyrek büyüme tahminimizde de altını çizdiğimiz durgunluğun yatırımlardaki sert frenlerle kendini bariz bir şekilde gösterdiğini görüyoruz. Üçten dördüncü çeyreğe ise yatırımların yüzde 3.6 azaldığını ve yüzde 2.4'lük küçülmeye katkısının 1.1 yüzde puan olduğunu görüyoruz.

"Tüketim ve yatırım verileri beraber değerlendirildiğinde, iç talebin belirgin ölçüde daralmaya devam ettiğini ve 2018'in son çeyreğindeki küçülmeyi büyük oranda açıkladığını söyleyebiliriz.

"2018 yılının üçüncü çeyreğinde eksi 5.9 yüzde puan olan stok değişimlerinin büyümeye katkısı, dördüncü çeyrekte eksi 3.6 yüzde puan oldu. Çeyreklik büyümeye bakıldığında da, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış stok değişiminin büyümeye eksi 0.1 yüzde puanla neredeyse hiç katkıda bulunmadığı görüldü.

"2018 yılının üçüncü çeyreğinde yıllık ihracat artışının hızlanarak yüzde 13.6'ya yaklaştığını, ithalatın ise çok sert bir fren yaparak 2017'nin dördüncü çeyreğine göre neredeyse yüzde 17 civarında azaldığını gözlemlemiştik. Dış ticaretteki bu durumun ivmelenerek devam ettiğini söyleyebiliriz. 2018 yılının üçüncü çeyreğinde net ihracatın büyümeye 8.2 yüzde puanlık katkısının dördüncü çeyrekte 9.7 yüzde puana kadar çıktığını görüyoruz.

"Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış çeyrekten çeyreğe değişimlere bakıldığında net ihracatın büyümeye katkısının pozitif yönde devam ettiğini ancak bir miktar ivme kaybettiğini gözlemliyoruz. Bir önceki notumuzda net dış ticaretin katkısının üçüncü çeyrekte 2.7 yüzde puana çıktığını söylemiştik; fakat TÜİK'in rakamlarda revizyona gitmesi sebebiyle bu katkının 3.4 yüzde puan olduğunu, dördüncü çeyreğe gelindiğinde ise net ihracatın büyümeye katkısının 1.6 yüzde puana gerilediği görülüyor.

"2017 yılının dördüncü çeyreğinden itibaren devletin nihai tüketim harcamalarına gaz verdiğini tespit etmiştik. Bu trend 2018 yılının ilk iki çeyreğinde de devam etti. Üçüncü çeyrekte kamu harcamalarının 2017'nin üçüncü çeyreğine kıyasla yüzde 7.5 büyüyerek bu trendi devam ettirdiğini söylemiştik.

"Ne var ki dördüncü çeyrek için açıklanan seride üçüncü çeyreğe ait kamu harcamaları istatistiklerinin de revize edildiğini ve geçen yılın aynı çeyreğine göre aslında yüzde 3.4 arttığını görüyoruz. Dördüncü çeyrekte ise kamu tüketimi iyice durağanlaşarak yıllık bazda yüzde 0.5 arttı. Dolayısıyla 2017'nin dördüncü çeyreğinden bu yana süregelen nihai kamu tüketim harcamalarında yaşanan artışların, 2018'in üçüncü çeyreğinde yarı yarıya hız kestiğini, dördüncü çeyreğinde ise neredeyse 0'a yaklaştığını söyleyebiliriz.

"Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış çeyreklik büyüme rakamlarına baktığımızda ise kamu tüketiminin üçüncü çeyrekte yüzde 2.9 azaldığını, büyümeye ise eksi 0.4 yüzde puan ile negatif bir katkı yaptığını hesaplamıştık.

"Yenilenen rakamlar gösteriyor ki üçüncü çeyrekte kamu tüketim harcamaları ikinci çeyreğe göre yüzde 5.1 azalarak büyümeye eksi yüzde 0.8 puanlık negatif bir katkı yapmıştır. Dördüncü çeyrek için yaptığımız hesaplar ise bu negatif trendin durduğunu, büyüme oranı ve GSYH büyümesine olan katkısının 0 olduğunu gösteriyor.

"2018'in üçüncü çeyreğinden itibaren büyümede gözlemlenen negatif yönlü kırılma dördüncü çeyrekte ivmelenerek devam etti. Özellikle beklentilerdeki bozulmalar, faiz oranları, kurlardaki artışlar ve enflasyonun olumsuz etkileri iç talepte bariz bir şekilde gözlemleniyor. İç talepteki zafiyetin ve beklentilerdeki bozulmanın bir yansıması olarak firmaların üretimi kısarak satışları stoklardan yaptıkları anlaşılıyor. 2008 yılında küresel krizin etkisiyle yaşanan daralmada da benzer bir olgunun gerçekleştiğini not etmek isteriz. "Buna karşılık iç talepteki daralmanın ve kısmen kurun da etkisiyle firmaların ihracata yöneldikleri görülüyor. Net ihracatın yaptığı yüksek pozitif katkı sayesinde yılın ikinci yarısında yaşanan daralmanın dozu hafifledi."(Grafik) - İstanbul