Sudan'da 30 Yıllık İktidarı Sona Eren El Beşir'in Akıbeti Ne Olacak?

Sudan’da askeri darbeyle iktidara gelen 30 yıllık Ömer El Beşir devri sona erdi. Yönetime el koyan ordu El Beşir’i ev hapsinde tutuyor. Savunma Bakanı Orgeneral Avad Muhammed Ahmed bin Avf 2 yıl sürecek bir geçiş döneminin ardından seçimlere gidileceğini ve yeni bir anayasa hazırlanacağını açıkladı. Gözler, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işlediği iddiasıyla hakkında Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) tutuklama kararı verdiği El Beşir’in akıbetine çevrildi.

Gösterilerin alevlendiği 6 Nisan tarihi sembolik öneme sahip

Sudan’da binlerce kişi 19 Aralık’tan bu yana El Beşir’in görevi bırakması için meydanlarda eylemdeydi. Göstericiler 6 Nisan’dan bu yana ise başkanlık yerleşkesi önünde kurdukları çadırlarda kalıyor. Yerleşkede El Beşir'in yaşadığı yerin yanı sıra Sudan Savunma Bakanlığı ve Sudan Milli İstihbarat Dairesi'nin merkezi bulunuyor. Aralık ayından bu yana süren gösterilerin 6 Nisan’da alevlenmesinin ardında ise sembolik bir tarih var. 6 Nisan 1985'te ülkedeki gösterilerin ardından ordu kansız bir darbeyle Cafer Nimeyri'yi iktidardan indirmişti.

Korkusu, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim edilmek

Son eylemlerde polis ve istihbaratın şiddetine karşı ordunun halkı koruyan bir tutum alması dikkat çekmişti. Ülkede siyasal hayat ve güç dengeleri oldukça karmaşık. Yeni iktidarın El Beşir ile ilgili nasıl bir tavır alacağını kestirmek zor. Bu konuda oldukça farklı görüşler sözkonusu. Ömer el Beşir’in en büyük endişesi Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) hakkında verdiği tutuklama kararı. Devrik lider UCM’ye teslim edilmekten endişe ediyor. UCM’ye teslim edilmeme garantisi karşılığında El Beşir’in yumuşak iktidar geçişini kabul etmesi ülkedeki tartışmalardan birisiydi. Ancak bir çok eyaletteki örgüt bu fikre sert tepki gösterdi. Bir çok grup Ömer el Beşir mahkemeye iade edilinceye kadar mücadeleyi sürdüreceğini açıkladı.

UCM tutuklanmasını istiyor

El Beşir Darfur eyaletinde savaş suçu işlemenin yanı sıra insanlığa karşı suçlar, sistematik tecavüz ve sivillerin katledilmesi de dahil bir çok ağır suçlamayla itham ediliyor. UCM 4 Mart 2009'da bu suçlamalar gerekçesiye Ömer el Beşir hakkında tutuklama emri çıkardı. El Beşir hakkında tutuklama emri bulunan görev başındaki tek lider durumundaydı.

Ev hapsi haberlerinin ardından gözler El Beşir’in ülkeden ayrılmasına izin verilip verilmeyeceğine çevrildi. Devrik liderin Ortadoğu’da bir çok ülke ile iyi ilişkileri bulunuyor. Yemen’de Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne destek verdi.

BM Güvenlik Konseyi UCM’nin tutuklama kararını sadece bir yıllığına askıya alabilir ancak İngiltere ve Fransa’nın buna sıcak bakmadığı belirtiliyor. UCM’ye 122 ülke taraf. El Beşir’in ülkeden ayrılabilmesi durumunda UCM’ye taraf olmayan bir ülkeye gitmesi güçlü bir ihtimal olarak görülüyor. Ancak ordunun yönetime el koymasının ardından El Beşir'in kendi geleceğine karar verme ihtimali azalmış görünüyor.

İnsan Hakları İzleme Örgütü İcra Direktörü Kenneth Roth Twitter hesabından yaptığı açıklamada “Eğer Sudan ordusunun önemli açıklaması Devlet Bakanı Beşir’in görevi bırakacağı ise hukukun üstünlüğüne bağlılığını göstermeli ve onu yargılanması için Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim ederek kitlesel mezalime son vermelidir.” diye yazdı.

Türkiye seyahatleri tartışmalara yol açtı

UCM'nin tutuklama emri sonrası Ömer el Beşir’in ülke dışına gerçekleştirdiği seyahatlerde tutuklanıp tutuklanmayacağı gündeme geldi ancak Sudan lideri hep güvenli gördüğü ülkelere seyaheti tercih etti. İslam İşbirliği Teşkilatı toplantıları da dahil olmak üzere El Beşir son 10 yılda en az üç defa Türkiye’ye geldi. Türkiye, UCM’ye taraf bir ülke değil. Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan da 2017 sonunda Sudan’a ziyaratte bulundu.

Türkiye UCM’nin talebine "gülüp geçti"

Erdoğan, Sudan ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilere El Beşir konusunda şu açıklamada bulunmuştu: “(UCM) Liderler zirvesini yaptığımız sırada bize mektup gönderdi. Mektubunda ‘Aldığımız bilgilere göre Ömer el-Beşir Türkiye’de. Beşir’in tutuklanarak tarafımıza verilmesi’ diye bizden bir talepte bulundu. Biz, bir, oraya zaten üye değiliz. İki, adamlar kim nerededir, kim kimdir, hâlâ farkında değiller. Böyle bir şeye ancak gülünür. Bizimle İslam İşbirliği Teşkilatı’nın (İİT) bir üyesi olarak böyle bir zirveye katılmış bir insanı biz kalkacağız sana teslim edeceğiz. Bu nasıl anlayıştır? Nasıl bir mantıktır? Nasıl hukuktur? Bunu anlamak mümkün değil. Sadece güldük geçtik.