Sri Lanka nasıl borç krizine sürüklendi?

Sri Lanka, İngiltere'den bağımsızlığını kazandığı 1948 yılından bu yana en büyük ekonomik krizle karşı karşıya. Ülke geçen hafta tarihinde ilk kez temerrüde düştü. 51 milyar dolarlık borcunu ödeyemeyecek hale gelen Sri Lanka'nın Uluslararası Para Fonu (IMF) ile görüşmelerinin sonuçlarını bugün açıklanması bekleniyor. En büyük alacaklısı Çin olan Sri Lanka'nın Hindistan'a borçları da artıyor.

Sri Lanka ekonomisi; Covid pandemisi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle birlikte yükselen enerji fiyatları ve popülist vergi indirimleri sonrasında krize girdi.

Döviz rezervi kalmayan ülkede artan enflasyon nedeniyle ilaç, yakıt ve diğer temel tüketim maddeleri bulunamıyor.

Başkent Colombo'da kentin en yaygın ulaşım aracı olan triportör ve diğer araçlar benzin istasyonlarının önünde uzun kuyruklar oluşturdu.

22 milyon nüfuslu Sri Lanka'da halk, yakıttan gıdaya temel ihtiyaç ürünlerine erişimde büyük sıkıntı yaşıyor.

Hindistan, Sri Lanka'ya birkaç gün önce 40 bin ton dizel yakıt gönderdi. Sri Lanka hükümeti, Hindistan İhracat Kredi Bankası'ndan (Eximbank) 500 milyon dolar borç istedi. Hindistan daha önce de Sri Lanka'ya 500 milyon dolar ihracat kredisi ve 200 milyon dolar da borç vermişti.

Sri Lanka'da bugün benzine yüzde 24,3; mazota da yüzde 38,4 zam yapıldı.

Resmi veriler göre Sri Lanka'da yıllık enflasyon Nisan'da yaklaşık yüzde 34'tü. Ancak uzmanlar gerçek enflasyonun yüzde 122 olduğunu söylüyor.

Ülkede son altı ayda petrol fiyatları yüzde 137, mazot fiyatları yüzde 230 arttı.

Sri Lanka geçen ay 51 milyar dolarlık dış borcunu ödeyemeceğini duyurdu ve kurtarma paketi için Uluslararası Para Fonu (IMF) ile görüşmelerinin bugün sonuçlanması bekleniyor.

Hükümet Sözcüsü Bandula Gunawardana, borçlarının yeniden yapılandırmasını müzakere etmek üzere yeni danışmanlar görevlendirdiklerini açıkladı. Bu amaçla Fransa merkezli Lazard ve uluslararası hukuk firması Clifford Chance ile anlaşıldı.

Ancak ülkede hala IMF ile acil kurtarma paketi görüşmeleri yürütecek bir maliye bakanı yok.

Sri Lanka basınına göre ülke Mart ayı sonunda Hindistan ile yaklaşık 1 milyar dolar borç almak üzere anlaşılmıştı.

Ülkenin, pandemi döneminde halen 2,8 milyar dolar kredi aldığı Çin'den 2,5 milyar dolara kadar ek kredi istediği de basında yer alan haberler arasında.

Karşılığında Çin ve Hindistan'ın kendi güvenlik çıkarlarını önceliklendiren ve Sri Lanka'nın startejik sektörlerinde söz sahibi olmasını sağlayan koşullar öne sürdüğü belirtiliyor.

Bununla birlikte Hindistan, Çin'i Sri Lanka'yı borç tuzağına düşürmekle de suçluyor.

Çin'e olan borçları Nisan 2021 itibarıyla Sri Lanka'nın 35 milyar dolarlık dış borcunun yüzde 10'unu oluşturuyordu. Ancak Çin'e toplam borcun kamu kurumları ve merkez bankası borçları dahil edildiğinde bu sayının çok üstünde olabileceği belirtiliyor.

Sri Lanka, Çin'den borçlarını yeniden yapılandırmasını istiyor buna karşılık Çin, benzer bir durumun alacaklı olduğu diğer ülkelerde tekrarlanması riskine karşılık bu teklife mesafeli görünüyor.

Sri Lanka Çin'i eleştirenler tarafından "borç tuzağı" argümanı konusunda sıklıkla yinelenen bir örnek. Buna karşın araştırmalar "borç tuzağı" anlatısının geçerli olduğunu destekleyecek örnekler bulunmadığını söylüyor.

Çin'in diğer ülkelere borç verip, ülkelerin borçlarını geri ödeyemedikleri durumlarda kilit önemdeki varlıklarına el koyduğu iddiası, Pekin tarafından uzun süredir reddedilen bir suçlama.

Fakat Batılı borç verenlerle kıyaslandığında Çin'in dünya genelinde ülkelere verdiği kredilerde hızlı bir artış göze çarpıyor.

Sırada hangi ülkeler var?

ABD merkezli yatırım bankası JP Morgan tarafından yayımlanan yeni bir rapora göre Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonucunda çıkan savaşın tetiklediği borç krizi Sri Lanka'dan sonra Maldivler, Bahamalar, Belize, Senagal, Rwanda, Rwanda, Grenada ve Etiyopya'yı etkisi altına alabilir.

Rapora göre, gıda ve enerji ithalatında büyük oranda dışa bağımlı bu ülkeler, 2023 sonunda rezervlerini tüketme riskiyle karşı karşıya.

Enflasyonla mücadele kapsamında dünya çapında faiz oranlarının artma eğiliminde olması borçlanma maliyetlerini artıyor.

Sri Lanka'da haftalardır Cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa ve yönetimdeki aile üyelerine karşı protesto gösterileri düzenleniyor.

Gotabaya Rajapaksa'nın başbakan olan ağabeyi Mahinda Rajapaksa, geçen hafta kendisini destekleyen gruplarla protestocular arasında çıkan çatışmaların ardından istifa etti.

Çatışmalarda dokuz kişi hayatını kaybetti, 300'den fazla kişi de yaralandı.

Krizden çıkış yolu arayanlar ülkeden yasa dışı yollarla kaçmaya çalışıyor.

Sri Lanka donanması Salı günü ülkenin kuzeydoğu kıyısından kaçmaya çalışan 67 kişiyi yakaladığını duyurmuştu.