Sri Lanka Cumhurbaşkanı Rajapaksa ve ailesinin 20 yıllık iktidarı tehdit altında

"Sizin ülkede Rajapaksa'dan başka soyadı olan yok mu?"

Sri Lanka'da meşhur bir fıkradan alıntıladığımız bu cümle, Rajapaksa ailesinin son 20 yılda ülke yönetimini nasıl eline geçirdiğini özetler gibi.

Fıkrada hayali bir Çinli yetkili Sri Lanka'yı ziyaret ediyor ve tanıştığı her insanın soyadının Rajapaksa olması karşısında şaşkınlığa uğruyor.

Rajapaksa ailesinin bu gücü ise şimdi tehdit altında.

Ülke, İngiltere'den bağımsızlığını ilan ettiği 1948'den beri görülen en büyük ekonomik krizle sarsıldı ve uzmanlar, bu durumdan hükümetin ekonomi politikalarını sorumlu tutuyor.

Rajapaksa ailesinin köklü iktidarı, şimdiden kan kaybetmeye başladı bile.

Pazartesi günü istifa eden ülkenin başbakanı ve eski cumhurbaşkanı Mahinda Rajapaksa, Nisan ayından beri devam eden ve ülkenin dört bir yanına yayılan protesto gösterileri sonrası istifa etti.

Mahinda, aynı zamanda görevdeki cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa'nın da ağabeyi.

Bu istifa, ülkede büyük bir depreme neden oldu.

BBC'nin Asya editörlerinden Ayeshea Perera, yıllardır Sri Lanka'nın en güçlü isimlerinden biri olan Mahinda Rajapaksa'nın geleceği açısından istifanın "küçük düşürücü" bir adım olduğunu söylüyor.

Kökenleri ülkenin güneyindeki Hambantota'daki köklü toprak sahiplerine dayanan Rajapaksa ailesi, Mahinda Rajapaksa'nın 1970'de Meclis'in en genç milletvekili olarak seçilmesi ile iç siyasette gücünü göstermeye başladı.

1980'li yıllarda hem Mahinda hem de ağabeyi Chamal milletvekiliydi.

İnsan hakları ihlallerinde bulunmakla itham edildi

Mahinda, 1987-89 yılları arasında solcu bir grubun isyanına sert müdahalesi nedeniyle insan haklarını ihlal etmekle suçlandı ve Birleşmiş Milletler'den (BM) krize müdahale etmesini istedi.

1994'te Maliye Bakanı olarak atandı. 10 yıl sonra başbakan olan Mahinda, 2005'te cumhurbaşkanı seçildi.

İki dönem boyunca (2005-2015) Sri Lanka'nın cumhurbaşkanı olarak görev yapan Mahinda'nın yönetimindeki ülkede, 2009'da ayrılıkçı Tamil Kaplanları örgütünün ayaklanması ile başlayan ve 30 yıla yakın süren iç savaş kanlı bir şekilde son buldu.

Bu zaferine karşın Mahinda, hem etnik ve dinsel azınlıklara karşı insan hakları ihlallerinde bulunmakla itham edildi, hem de yolsuzlukla suçlandı. Ancak bu iddiaları her seferinde reddetti.

Bu tartışmalara rağmen Rajapaksa ailesi Sri Lanka siyasetini tekelleştirmeye devam etti.

Savunma Bakanlığı'nda üst düzey bir role getirilen Gotabaya, iç savaşı yönetmedeki becerisi nedeniyle bazılarından övgü aldı.

Ailenin bir diğer üyesi Chamal, Tarım, Balıkçılık ve Su İşleri gibi bakanlıklarda görev yaparken, erkek kardeşlerden Basil, Maliye ve Ekonomik Kalkınma bakanlıklarında görevler yürüttü.

Mahinda'nın oğlu, Spor Bakanı Namal ve bir dönem başbakanın kalem müdürü olarak görev yapan Yoshita başta olmak üzere, dört erkek kardeşin başka akrabaları da çeşitli devlet kurumlarında yetkilere sahip oldu.

Ancak Mahinda'nın 2015'te cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanması büyük bir sürpriz oldu ve ailenin gücü zayıflamaya başladı.

4 yıl sonra bu defa Gotabaya cumhurbaşkanlığı görevine gelerek direksiyonu eline aldığında Rajapaksa ailesi yeniden siyasette güç kazandı.

Milliyetçi politikalarıyla bilinen Gotabaya, Nisan 2019'da Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) 250'den fazla kişinin ölümüne sebep olduğu saldırılarla sarsılan ülkede, ailesinin yasama ve yürütme ile olan bağlarından istifade etti.

Yolsuzluk iddiaları

Covid pandemisi sonrası yaşanan ekonomik kriz nedeniyle düzenlenen hükümet karşıtı protestolar, Rajapaksa ailesine yönelik yolsuzluk iddialarını yeniden gündeme getirdi.

Ayeshea Perera, "Çok sayıda insan Mahinda Rajapaksa'nın, ailesinin ekonomik çıkarları için ülke refahının ayaklar altına alınmasına izin verdiğini düşünüyor" diye vurguluyor.

Sri Lanka sokaklarında asılan bazı afişlerde, Rajapaksa ailesine ülkenin "çalınan parasını" geri ödemesi çağrıları yapılıyor.

Rajapaksaların itibarı zayıflarken, aile içinde de bölünmeler baş gösterdi.

Nitekim geçtiğimiz ayın sonunda, destekçilerini kontrolü altına almak isteyen Mahinda ve Gotabaya kardeşler arasında bir güç savaşı başladığı yönünde haberler medyaya yansıdı.

'Gota evine git'

Ekonomide yaşanan zorluklar sonrası, daha önce Gotabaya'ya oy veren seçmenlerin birçoğu, artık Gotabaya'nın lakabına atıfla 'Gota evine git' yazan pankartları sokaklarda taşıyarak protestolara destek veriyor.

Hükümet yanlılarının barışçıl protestolara müdahale ederek göstericilere saldırması sonrası, hükümeti protesto eden gruplar başbakanlık konutunu basmaya çalıştılar. Öfkeli protestocular, Rajapaksa ailesinin bazı mülklerini ateşe verdi.

Protestocular Gotabaya'nın anne ve babası için, devlet kaynaklarını kullanarak yaptırdığı iddia edilen ve yolsuzluk suçlamalarına neden olan anıtları da yağmaladı.

Ülke çapında dükkanlar kundaklanırken ve genel grev ilan edilirken Gotabaya bu ay ikinci defa olağanüstü hâl ilan ettiğini Cuma günü duyurdu.

Kabinedeki neredeyse tüm bakanlar istifa etmiş ve çoğu milletvekili hükümete olan desteğini geri çekmiş olsa da Cumhurbaşkanı Gotabaya istifa etmeyi düşünmediğini söylüyor.

Rajapaksa ailesi iktidar koltuğuna tutunmayı sürdürüyor ancak Sri Lanka siyasetindeki sarsılmaz konumunu korumakta giderek zorlandığı da açık.