Rus saldırılarının sürdüğü Donetsk bölgesinde tahliyeler nasıl gerçekleştiriliyor?

Ukrayna'nın doğusundaki Donetsk bölgesi uzun zamandır Moskova'nın hedefinde. Vladimir Putin'in, bölgenin tamamının kontrolü karşılığında savaşı dondurmaya hazır olduğunu söylediği bildiriliyor.

Rusya zaten Donetsk'in yüzde 70'ini ve neredeyse komşu Luhansk'ın tamamını kontrol ediyor – ve yavaş ama istikrarlı bir şekilde ilerliyor.

Ben, iki insani yardım gönüllüsüyle birlikte Rus mevzilerinin sadece 8 km (beş mil) uzağındaki cephe hattındaki Dobropillia kasabasına gidiyorum. Onların görevi; hasta, yaşlı ve çocukları daha güvenli bölgelere ulaştırmak.

İlk başta her şey saat gibi işliyor. Çatıya yerleştirilmiş insansız hava aracı-karıştırıcı ekipmanla donatılmış zırhlı bir araçla, saatte 130 km (80 mil) hızla kasabaya dalıyoruz. Yolun üzeri, Rus insansız hava araçlarından korumak için yukarıdan görünürlüğü kapatan yüksek yeşil ağlarla örtülmüş durumda.

Bu, sabahki ikinci seferleri ve sokaklar çoğunlukla boş. Geriye kalan az sayıda sakin yalnızca hızlıca ihtiyaçlarını almak için evlerinden çıkıyor. Rus saldırıları her gün gerçekleşiyor.

Kasaba şimdiden terk edilmiş gibi görünüyor ve bir haftadır susuz. Geçtiğimiz her binada hasar var, bazıları ise tamamen harabeye dönmüş durumda.

This is their second trip of the morning, and the streets are mostly empty. The few remaining residents only leave their homes to quickly collect supplies. Russian attacks come daily.

The town already looks abandoned and has been without water for a week. Every building we pass has been damaged, with some reduced to ruins.

Son beş gün içinde, 31 yaşındaki Alman Laarz ile 19 yaşındaki Ukraynalı Varia, Universal Aid Ukraine isimli yardım kuruluşu için onlarca tahliye seferi yapmış.

Bir hafta önce, küçük Rus asker grupları kasabanın çevresindeki savunmayı yarıp geçmişti ve bu, Ukrayna'nın en güçlü savunma hatlarından biri olan sözde "kale kuşağının" çökeceği endişesini doğurmuştu.

Bölgeye takviye askerler gönderildi ve Ukraynalı yetkililer durumun yeniden kontrol altına alındığını söylüyor. Ama Dobropillia'daki çoğu insan için gitme zamanı gelmiş durumda.

Tahliye ekibi vardığında, 56 yaşındaki Vitalii Kalinichenko apartmanının kapısında, elinde plastik bir çanta ile bekliyor.

"Tüm pencerelerim patladı, bakın ikinci kattaki hepsi uçup gitti. Geride tek ben kaldım" diyor.

Üzerinde gri bir tişört, siyah şort var ve sağ bacağı sargılı. Kalinichenko, birkaç gece önce Şahed model bir insansız hava aracının düşüp pencerelerini paramparça ettiği ve bacağını kestiği, gül çalılarının hemen yanındaki krateri gösteriyor.

Başka bir insansız hava aracının motoru da komşusunun bahçesinde duruyor.

Tam ayrılmak üzereyken Laarz yukarıda bir insansız hava aracı görüyor ve biz de tekrar ağaçların altına sığınıyoruz. Elindeki taşınabilir insansız hava aracı dedektörü bölgede birden fazla Rus insansız hava aracının olduğunu gösteriyor.

Bu sırada yazlık elbisesi ve hasır şapkasıyla el arabası süren yaşlı bir kadın yanımızdan geçiyor. Laarz ona insansız hava aracını hatırlatıyor, kadın da adımlarını hızlandırıyor. Yakınlarda bir patlama oluyor, sesi apartman bloklarından yankılanıyor.

Ama çıkmadan önce köşedeki bir aile daha kurtarılmayı bekliyor.

Laarz onları bulmak için araçtan iniyor ve bataryadan tasarruf etmek için aracın çalışır durumdaki insansız hava aracı-karıştırıcısını kapatıyor. "Eğer insansız hava aracı sesi duyarsanız, orta konsoldaki iki düğmeye basıp açın" diyerek gözden kayboluyor. Ancak bu cihaz yalnızca bazı Rus insansız hava araçlarına karşı etkili.

Ardından bir dizi patlama mahalleyi sarsıyor. Köpeğiyle birlikte su almaya çıkan bir kadın da siper alıyor.

Laarz biraz sonra daha fazla tahliye edilen kişiyle geri dönüyor ve insansız hava araçları hâlâ havada dolaşırken kasabadan gelişinden bile hızlı şekilde çıkıyoruz.

Tahliye konvoyunun içinde 31 yaşındaki Anton'un yanına oturuyorum. Annesi geride kalmış. Ayrılırken ağlamış ve Anton, onun da yakında gitmesini umuyor.

Savaşta cephe hatları değişiyor, kasabalar kaybedilip yeniden kazanılıyor. Ama Rusya ilerlerken ve bölgenin kaderi müzakerelere bağlıyken, bu Anton ve diğer tahliye edilenlerin evlerini son görüşü olabilir.

Anton daha önce hiç kasabasından ayrılmamış. Motorun uğultusu içinde ona Ukrayna'nın Donbas'tan – Donetsk ve Luhansk'tan oluşan kaynak zengini bölgeden – vazgeçmesi gerekip gerekmediğini soruyorum.

"Masaya oturup bu çatışmayı barışçıl bir şekilde çözmemiz gerek. Kansız, kurbansız" diyor.

Ama 19 yaşındaki Varia aynı fikirde değil. "Putin'e ya da Rusya'ya asla güvenemeyiz, ne söylerlerse söylesinler, bunu deneyimledik. Eğer onlara Donbas'ı verirsek bu hiçbir şeyi durdurmaz, sadece Rusya'ya başka bir saldırı için daha fazla alan kazandırır" diye anlatıyor.

Donbas'taki durum Ukrayna için giderek tehlikeli bir hâl alıyor çünkü Rusya yavaş ama kararlı şekilde ilerliyor. Başkan Volodimir Zelenski, bölgenin bu yılın sonuna kadar kaybedilebileceği yönündeki iddiaları alaya alarak, Rusya'nın kalan kısmı tamamen ele geçirmesinin en az dört yıl süreceğini öngörüyor.

Ama Batı'dan yeni silahlar ya da ek destek olmadan Ukrayna'nın burada ciddi bir toprak geri alması pek olası değil.

Donetsk'in bu kısmı Ukrayna savunması için kritik önemde. Eğer kaybedilirse veya Rusya'ya verilirse, komşu Harkiv ve Zaporijya bölgeleri – ve ötesi – daha büyük bir tehdit altına girecek.

Tutunmanın bedeli ise Ukraynalı askerlerin canları ve uzuvlarıyla ödeniyor.

Daha sonra gece karanlığında yakındaki bir sahra hastanesine gidiyorum. İnsansız hava aracı hareketliliği hiç durmuyor ve yaralılar ile ölüler ancak gece vakti güvenli şekilde taşınabiliyor.

Rusya'nın kayıpları çok daha yüksek, belki üç katı ya da daha fazla, ama Ukrayna'ya kıyasla bu kayıpları telafi etme kapasitesi de çok daha fazla.

Gece sabaha doğru uzadıkça yaralılar gelmeye devam ediyor, vakalar giderek daha ağırlaşıyor. Yaralıların hepsi, Rusya'nın bir yıldır almaya çalıştığı ve artık kısmen kuşattığı Pokrovsk'taki çatışmalardan geliyor. Bu şehir Donetsk'in savunmasında kilit önemde ve çatışmalar çok şiddetli.

İlk gelen hasta bilinci açık, göğsünden kurşun yarası almış. Ardından kırklı yaşlarında, vücudu şarapnel yaralarıyla kaplı başka bir adam getiriliyor. Onu kurtarmak için yoğun çabalar gösterilmiş.

Sonra Pokrovsk'tan Myrnohrad'a giden yolda bir insansız hava aracı saldırısıyla sağ bacağı neredeyse tamamen kopmuş bir adam getiriliyor.

42 yaşındaki cerrah Üsteğmen Dima, hastadan hastaya koşuyor. Bu, bir tıbbi stabilizasyon ünitesi; onun işi yaralıları hızla yamayıp ana hastaneye göndermek. "Zor çünkü daha fazlasını yapabileceğimi biliyorum, ama zamanım yok" diyor.

Tüm bu yıkımın ardından ona da Donbas'ın barış için teslim edilmesi gerekip gerekmediğini soruyorum.

"Savaşı durdurmalıyız, ama bu şekilde değil" diyor.

"Topraklarımızı, insanlarımızı geri istiyoruz ve Rusya'nın yaptıkları için cezalandırılması gerek."

Oldukça bitik halde görünüyor. Rusya'nın saldırısından beri kayıplar çok daha ağır, günde onlarca yaralı geliyor. Doktorların savaşın başından beri gördüğü en kötü yaralar bunlar; çoğu da insansız hava aracı saldırılarından kaynaklanıyor.

"Tek istediğimiz evimize dönmek, bu kâbus olmadan yaşamak. Bu kan, bu ölüm olmadan" diyor.

O öğleden sonra kasabadan çıkarken mısır ve ayçiçeği tarlalarının arasında, yeni açılmış tel örgüler güneşte parlıyor.

Yanlarında yükseltilmiş kırmızı toprak setler, derin hendekler ve düzenli şekilde dizilmiş tank engelleyici beton piramitler uzanıyor. Hepsi ani bir Rus saldırısını yavaşlatmak için yapılmış.

Rusya'nın, Dobropillia çevresindeki önceki gedikleri değerlendirmek için bekleyen 100 binden fazla askeri olduğuna inanılıyor.

Ukrayna toprağına kazılmış bu yeni tahkimatlar, Donetsk'te kötüleşen durumu gözler önüne seriyor.

Bölgenin geri kalan kısmı belki diplomasiyle verilecek. Ama o güne kadar Ukrayna, kanlar içinde ve yorgun, her karışı için savaşmaya kararlı.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.