Putin'in en sevdiği gazeteci: Pavel Zarubin nasıl Kremlin propagandasının yüzü oldu?

Her pazar akşamı milyonlarca Rus, "Moskova. Kremlin. Putin" adlı TV programını izlemek için ekran başına geçiyor.

Program izleyicilere, Rusya devlet başkanı Vladimir Putin'in günlük yaşamına dair alışılmadık derecede samimi bir bakış açısı sunuyor.

Bu Rusya'nın en çok izlenen programlarından biri.

Pavel Zarubin, büyük zirvelerden daha az önemli gelişmelere kadar, başkanın faaliyetlerini renkli ayrıntılarıyla bu programda aktarıyor.

Bu 44 yaşındaki gazeteci, yedi yıldır Putin'i her yerde takip ediyor.

Zarubin, Alaska'daki Trump-Putin zirvesini aktarırken; Rus başkanlık uçağı, uçağın basamakları, Putin'in üzerinde yürüdüğü kırmızı halı ve hatta zirvenin yapıldığı Amerikan askeri üssündeki lavaboya dahi programında yer veriyor.

Tarzını ortaya koyar şekilde Zarubin "gişe rekorları kıran siyasi bir film" olarak anlatmıştı.

Gazeteci, programında Putin'in limuzininin önünden geçmekten korkan bir kediye, bu limuzinin temizlendiği fırçaya ve devlet başkanının belge dosyalama sistemine kadar farklı ayrıntılara yer verebiliyor.

Rus eleştirmenler, Zarubin'in aşırı yumuşak tavrını Kuzey Kore medyasıyla karşılaştırarak uzun süredir onun üslubuyla alay ediyor.

Ancak gücün lidere yakınlığa bağlı olduğu bir sistemde, bu imtiyaza sahip bir gazeteci gerçek bir etki yaratabilir.

Adını duyuran program

"Moskova. Kremlin. Putin" adlı program, devlet başkanına kamuoyu desteğinin düştüğü 2018 yılında yayına girdi.

Putin, hiç popüler olmayan emeklilik reformu nedeniyle kamuoyu tepkisiyle karşı karşıyaydı ve ülke genelinde bir protesto dalgası yaşandı.

Kremlin'in imajını yumuşatmak için yeni bir araca ihtiyacı vardı.

Zarubin'in sunucu koltuğuna geçtiği program hızla bir farklı bir ritm yakaladı.

Muhabir izleyicilere, Putin'in masadan düşen bir kalemi nasıl "ustalıkla" yakaladığı veya kol saatinin tokasını kalemle nasıl sabitlediği gibi ayrıntılar aktarmaya başladı. Bir anlamda başkanın video günlüğü oldu.

Buna karşın Zarubin, daha geniş bağlamda siyasi konulara girmedi.

TV programı popülerlik kazanmaya başladıkça, Putin'e kamuoyu verilen destek oranları da yükselmeye başladı.

"Moskova. Kremlin. Putin", Rus devlet yayın kuruluşu VGTRK'nin bir eseriydi ve Zarubin programın formatını bizzat şekillendirmişti.

Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov, BBC'ye "çok yetenekli bir gazeteci" ve "devlet başkanının faaliyetlerini oldukça tatmin edici bir şekilde ele alıyor" diyerek Zarubin'i övdü.

Ancak BBC'ye konuşan üç ayrı kaynak, programın aslında VGTRK kanalı tarafından değil bizzat Kremlin yetkilileri tarafından yaratıldığını söyledi.

Eski VGTRK çalışanı Dimitri Skorobutov'a göre, yayına girmeden daha iki yıl önce, Putin'e kamuoyu desteğinin azalmasıyla program üzerine konuşmalar başladı.

Skorobutov, "İzleyicinin [Putin'e] olan ilgisini yeniden canlandırmaya ihtiyacımız vardı" diyor.

Zarubin için de "emirleri yerine getiren köle ruhlu bir insan", "bir şey söylersiniz, o yapar" ifadelerini kullanıyor.

Skorobutov, "Soru yok, üzerine düşünme yok. Bu, her şeyin onun için yapıldığı 'Bir numaralı izleyici'yi memnun ediyor" diye devam ediyor.

"Bir numaralı izleyici" terimini, devlet televizyonu çalışanları, Vladimir Putin'i anlatmak için kullanıyor.

Zarubin'in programında yıllar içinde bir numaralı izleyiciyi rahatsız edebilecek çok az şey oldu.

Putin'i takip edebilen basın havuzunda daha önce Zarubin ile birlikte çalışan bir muhabir BBC'ye, "Zarubin'in dalkavukluğu, Kremlin yanlısı medyadaki birçok kişi için bile mide bulandırıcı" diyor.

Bu gazeteci, BBC'ye isminin açıklanmaması koşuluyla konuştu.

Zarubin'in devletin propaganda makinesindeki rolünü bu kadar benimseyeceğini çok az kişi bekliyordu.

Genç idealist

Zarubin, Kazakistan sınırındaki Başkurdistan Cumhuriyeti'nde metal işçisi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.

Ural Federal Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra, Rusya'nın dördüncü büyük şehri ve hareketli, rekabetçi bir televizyon sektörüne sahip Yekaterinburg'daki Channel 4'da işe başladı.

Haber merkezleri bu dönemde halen nispeten özgürdü.

O dönemdeki meslektaşları onu ciddi ve azimli bir gazeteci olarak hatırlıyor.

Hatta sosyal buluşmalarda, taraflı olduğuna inandığı diğer gazetecileri azarladığı bile oluyordu.

Başka bir meslektaşı, Zarubin'in bağımsız televizyon kanalı NTV'ye verdiği desteği hatırlatıyor. Bu kanal Putin'in başkanlığının ilk döneminde yeni bir yönetime devredildi.

NTV'deki gazeteciler, Kremlin yanlısı bir yönetimin kanalı devralmasına karşı çıktı. Yekaterinburg da dahil olmak üzere farklı bölgelerdeki gazeteciler destek eylemleri düzenledi.

Yekaterinburglu bir gazeteci kolektifi, NTV'ye verdikleri desteği geri çekmeye karar verdiğinde Zarubin'in gözyaşlarını bu anlara şahit bir meslektaşı anlatıyor.

BBC'ye konuşan bu kaynak, Zarubin'in "Nasıl yapabildiniz?, Her şeyi mahvettiniz. Mümkün olan her şeyi, bizim için kutsal olan her şeyi mahvettiniz" diye isyan ettiğini hatırlıyor.

Zarubin'e, bir gün kendisinin de kariyeri uğruna benzer bir adım atabileceğini söylediğini, "Hayır, asla. Bunu asla yapmayacağım" yanıtı aldığını da aktarıyor.

Sisteme girişi

Zarubin, 2003 yılında VGTRK kanalında stajyer olarak Moskova'ya geldi.

Bu dönemdeki meslektaşları onu çalışkan, çatışmacı olmayan ve editörlere karşı saygılı biri olarak hatırlıyor.

Bu özellikleri onu daha sonra zirveye taşıdı.

Mesafeliydi, işe takım elbiseyle geliyor ve sadece işinden bahsediyordu.

2005 yılına gelindiğinde, devlet başkanlığının belirlediği basın havuzuna girmişti.

Bu havuzda yer almış olan bir gazeteci, Zarubin'in Putin'e "dalkavuklukla karışık bir soru sorduğunu" hatırlıyor.

Bu olayla ilgili kendisiyle dalga geçilen Zarubin'in "Utanmıyorum" diye cevap verdiğini aktarıyor.

2012 civarında, devlet televizyonundaki atmosfer değişmeye başladı.

Putin, ülke genelindeki büyük protestoların gölgesinde dört yıl başbakanlık yaptıktan sonra Kremlin'e devlet başkanı olarak döndü.

Medya üzerindeki baskı arttı ve sonraki yıllarda daha da güçlendi.

Eski bir VGTRK çalışanı olan Skorobutov, "Yayında nelerin tartışılabileceği ve nelerin tartışılamayacağına dair listeleri bizzat aldım" diye bu dönemi anlatıyor.

BBC, protestolar, temel ihtiyaç maddelerinin artan fiyatları ve hapiste ölen içerikleri yasaklayan listelerin kopyalarını inceledi.

Dikkat çekmeye başlaması

BBC, farklı zamanlarda Zarubin ile çalışmış ve devlet başkanlığı basın havuzunda yer almış 10 gazeteciyle görüştü.

Neredeyse tamamı, Putin'i takip eden diğer gazeteciler arasında Zarubin'in öne çıkan bir imajı bulunmadığına işaret ediyor.

Bu gazetecilerden biri, o yıllarda Zarubin'in "Putin'i şimdiki kadar sevmediğini" anlatırken örnek olara, yine birkaç saattir Vladimir Putin'i bekledikleri bir gün, başkanın geç kalma alışkanlığıyla ilgili şaka yapabildiğini gösteriyor.

Ardından, Zarubin'i ilgi odağı haline getiren bir dizi olay yaşandı.

Zarubin, 2015 yılındaki Minsk barış görüşmeleri sırasında Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko'yu Donbas'ta sivilleri bombalamakla suçlayan bir çıkış yaptı.

Kremlin'in de desteklediği bu söylemi yüksek sesli şekilde dile getiren Zarubin toplantı salonundan çıkarıldı.

Bir yıl sonra Litvanyalı yetkililer, akreditasyon olmadan muhalefet toplantısına girmeye çalıştıkları için Zarubin'in ekibini sınır dışı etti.

Bu olay, Kremlin muhalif bir satranç şampiyonu olan Garry Kasparov ile de bir tartışmaya dönüştü.

2018 yılına gelindiğinde Zarubin, Vladimir Putin'e dördüncü dönemi kazandıran başkanlık seçimlerinde VGTRK'nin bir numaralı muhabiri haline gelmişti.

VGTRK'den eski bir meslektaşı, "Seçim öncesi, [seçim] günü ve sonrasında neler olup bittiğini aktarmasına güvenilen tek kişi oydu. Bu daha önce hiç olmamıştı, bunu hep farklı kişiler yapardı" diye anlatıyor.

Meslektaşları da Zarubin'deki fiziksel değişimi fark etmeye başladı.

Eski bir meslektaşı BBC'ye, Zarubin'in görünüşüne daha fazla dikkat etmeye başladığını söylüyor ve "Her zaman çok garip bir genç adamdı, ama bir noktada güç ve özgüven kazandı" diyor.

BBC'ye konuşan başka bir kaynak, Zarubin'in bu sıralarda bağımsız gazetecilik ideallerine inanmayı bırakmış gibi göründüğünü söylüyor.

Putin'in yanına yükselişi

Covid-19 salgını, Zarubin'in Putin'in yanındaki konumunu sağlamlaştırdı.

2020'de, enfeksiyon endişesi nedeniyle devlet başkanına erişim ciddi şekilde kısıtlandı.

Kremlin'in, "temiz bölge" içinde yaşayabilecek bir muhabire ihtiyacı vardı.

Başkanlık havuzundan iki gazeteciye göre, Zarubin bu erişimi elde edebilmek için aylarca karantinada kalmayı kabul etti.

Artık Putin'e sürekli erişimi olan tek muhabir oydu.

Bu dönem sonrası daha önce basına kapalı olan etkinliklere davet edilmeye başladı.

Donald Trump ile yaptığı görüşme sırasında Putin'in ofisinin hemen dışındaydı.

Başkanlık makam aracı Aurus'a bindi ve hatta Putin'in kendisine kefir ve ballı kızılcık ikram ettiği Kremlin'deki dairesinin içinde çekim yaptı.

Zarubin ayrıca uluslararası seyahatlere de davet ediliyor.

Geçen yaz ile yaptığı görüşme sırasında, toplantı salonundan çömelerek ve fısıldayarak anons çekti.

Genellikle bu tür etkinlikler kapalı kapılar ardında gerçekleşir.

Kendisine ait Telegram kanalında imtiyazlı erişimi sayesinde elde ettiği alıntıları aktarıyor ve bu da rakiplerini kendisinin peşinden koşmaya zorluyor.

Bir meslektaşı Zarubin için "Özünde, artık bir basına servis çalışanı" diyerek devlete çalıştığını ima ediyor.

BBC'nin incelediği yapım şirketi belgelerine göre Zarubin'in aylık maaşı yaklaşık bir milyon ruble, yani 12.000 dolar.

Pandemi döneminde ve Ukrayna işgalinin başlamasından sonra Putin'e ulaşmak daha da zorlaştı.

Zarubin artık üst düzey devlet memurlarından bile daha fazla erişim imkanına sahip.

Ukrayna'nın işgali konusunda Zarubin'in kullandığı dil, şaşırtıcı olmayan bir şekilde Kremlin'inkini yansıtıyor.

Yayınlarında "Avrupa'nın saldırganlığından" bahsediyor ve Kiev'den "Rus halkının Ukraynalı kesimi" olarak bahsediyor.

Gazeteciyi yakından tanıyan bir Rus yetkili, "[Zarubin] işini iyi yaptığından ve hiçbir ilkeyi ihlal etmediğinden emin" diyor:

"Mesleğini seviyordu ve hala seviyor.

"Sadece trendleri takip ediyor. Eskiden ifade özgürlüğüne inanmak modaydı. Bugünse bu."

Pavel Zarubin, BBC'nin defalarca yaptığı yorum taleplerine yanıt vermedi.