Plastik poşetler ne zaman üretildi? Plastik poşetler doğada kaç yılda yok olur?

Doğayı kirleten plastik poşetler, doğada uzun süre çözünemiyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre, 2018 yılında kişi başına ortalama poşet tüketimi 440 adet. Bir Türk vatandaşı bir AB vatandaşının bir yılda kullandığı poşetin iki katından daha fazla plastik poşet kullanıyor. Peki, plastik poşetlerin yerini alan bez torbalar yararlı mı? Türkiye'de plastik poşet kullanımı oranı ne kadar?

PLASTİK POŞETLER NE ZAMAN ORTAYA ÇIKTI?

İsveçli bilim insanı Sten Gustaf Thulin 1914-2006 yılları arasında yaşadı ve ürettiği plastik poşetin tasarımının patentini ise 1965 yılında almayı başardı. Celloplast isimli İsveçli şirket poşetlerin üretimine başladı. Amerika Birleşik Devletleri'nde poşetlerin patenti 1977'de Dixie çanta şirketi tarafından satın alındı. ABD'nin Ohio eyaletindeki "Kroger" ve Idaho'da kurulan "Safeway", plastik poşetleri mağazalarında kullanmaya karar veren ilk markalar. 1980'lerde ise marketlerdeki plastik poşet kullanımı bütün dünyaya yayıldı. Kroger marketleri, 2025 itibariyle plastik poşet kullanımını bitirmeyi planlıyor.

HER YIL 5 TRİLYON POŞET KULLANILIYOR

100 ila 1000 yıl boyunca doğada çözünmeyen plastik poşetlerin %1'i geri dönüştürülebiliyor. BM'nin hazırladığı rapora göre dünya genelinde her yıl en az 1 ila 5 trilyon adet arası poşet kullanılıyor. Bu oran dakikada 10 milyon poşete denk geliyor. İngiliz Antarktika Araştırmaları Merkezine göre okyanuslardaki çöplerin yüzde 75'i plastik maddelerden oluşuyor ve her yıl 5 milyon ton plastik denizlere karışıyor. Ellen-MacArthur Vakf'nın araştırmasına göre ise, 2050 yılında denizlerde balıktan çok plastik çöpler yüzecek. National Geographic'te yer alan bilgilere göre dünya üzerindeki deniz kuşlarının yüzde 90'ının vücudunda plastik atıklar bulunuyor.

Avrupa Komisyonu'nun verilerine göre bir AB vatandaşı yılda yaklaşık 200 plastik poşet tüketiyor. 2018'de bu sayı Finlandiya ve Danimarka'da 4, İrlanda'da 14, İngiltere'de 25, Almanya'da 29 olarak karşımıza çıkıyor. Doğal Kaynakları Koruma Konseyi, ABD'de dört kişilik bir ailenin yıllık bin 500 plastik poşet tükettiğini ortaya çıkardı. Southern Maine Üniversitesinde yapılan araştırmaya göre ise, ABD'de bir kişi her gün en az bir plastik poşet kullanıyor. Bu da oransal olarak yılda kişi başına 365 plastik poşet kullanımına denk geliyor. Söz konusu verilerde Çin'in yıllık ve ya günlük poşet tüketimine dair orana ulaşmak ise neredeyse imkansız.

BİR MARKET YILDA 10 TON POŞET TÜKETİYOR

Retail sitesinde yer alan bilgilere göre, Gıda Perakendecileri Derneği ücretsiz temin edilemeyecek gruba dahil olan torbaların (15-50 mikron) toplam kullanım miktarını yıllık yaklaşık 32 bin 300 ton olarak hesaplıyor. Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Mustafa Altunbilek, bir markette yılda 10 ton poşet kullanıldığını ifade ediyor. TPF'ye göre de bir yılda marketlerde tüketilen poşet sayısı yaklaşık 300 bin ton. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının aktarımlarına göre ise 2016 yılında plastik poşetlerin yurtiçi tüketim miktarı 354 bin tondu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2018 yılında kişi başına ortalama poşet tüketiminin 440 adet olduğunu belirtiyor. Bir Türk vatandaşı bir AB vatandaşının bir yılda kullandığı poşetin iki katından daha fazla plastik poşet kullanıyor.

GERİ DÖNÜŞÜM ORANINDA TÜRKİYE 4. SIRADA YER ALIYOR

Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2017'de Türkiye'de 5,5 milyon ton plastik atığı vardı ve bu atıkların yüzde 33'ü yani yaklaşık 1 milyon 800 bin tonu plastik ambalaj atıklarından oluşuyordu. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfının 2014 yılında kurduğu Geri Dönüşüm İktisadi İşletmesi (PAGÇEV) ile 2017'de 220 bin ton ambalaj atığı geri dönüştürüldü. Bu oran PAGÇEV'in 2017 yılında Türkiye'deki plastik ambalajların yaklaşık yüzde 12,2'sini geri dönüştürebildiğini gösteriyor. 2018'de yayımlanan bültene göre 2016 yılında toplam 3 milyon 80 bin 47 ton plastik ambalaj piyasaya sürülmüş ve yıl sonunda bunların yüzde 55'i geri dönüştürülmüş. 2012, 2013, 2014 ve 2015 yıllarını açıklayan bültenlere bakıldığında plastik ambalajdaki geri dönüşüm oranlarının sırasıyla yüzde 41, yüzde 52, yüzde 44 ve yüzde 40 olduğu açık şekilde görülüyor. 2016 yılı istatistikleri Avrupa istatistikleri ile karşılaştırıldığında Türkiye yüzde 55 plastik ambalaj geri dönüşüm oranı ile Litvanya, Slovenya ve Çek Cumhuriyeti'nin ardından dördüncü sıradaydı.

PLASTİK POŞETLER YERİNİ BEZ ÇANTALARA BIRAKTI

Yeni düzenleme ile poşetlerin paralı olması poşet tüketiminin azalmasını sağlayacaktı. Buna göre, iç pazarda gelecek dönemde biyobozunur poşet ve 10 gramlık naylon poşetlerin yoğunlaşması öngörülüyor. Biyobozunur poşetler, çeşitli gübreleme yöntemleri ile doğaya daha hızlı karışabilen poşet anlamına geliyor. Paralı poşetler, bez çantaların tüketimini de teşvik etti. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülen "Sıfır Atık Projesi" ile de bez çanta ve file kullanımının yaygınlaştırılması amaçlanıyor. Sıfır Atık Projesi ile aynı zamanda 2023 yılında yıllık 20 milyar lira tasarruf sağlanması öngörülüyor.

PLASTİK POŞET Mİ, BEZ ÇANTA MI?

The Verge'de yer alan makaleye göre, plastik poşet bez çanta karşılaştırması yapılarak, bez çantaların yapım sürecinde doğa, plastik poşet üretim sürecine kıyasla daha çok etkileniyor. Bez çantaların yapımında kullanılan pamuğun daha çok toprağa, suya ve gübreye ihtiyacı var. Bu nedenle plastik poşetlerin üretimindeki karbon salınımı bez çantalara göre daha düşük.

Kaynak: Teyit.org