Pandora Belgeleri: Sızdırılan belgeleri anlama rehberi

Pandora Belgeleri dünyanın en zengin ve güçlü kişileri arasında yer alan bir grup insanın servetlerini nasıl gizlediğini, vergiden nasıl kaçındıklarını ve bazı örneklerde de nasıl para akladıklarını gösteren yaklaşık 12 milyon sızdırılmış belgeden oluşuyor.

117 ülkede 600'den fazla gazeteci 14 farklı kaynaktan edinilen belgeleri aylarca inceledikten sonra bu hafta boyunca yayınlanacak haberleri derledi.

Bugüne kadarki en büyük küresel araştırmacı gazetecilik çalışması, ABD'nin Başkenti Washington DC'de bulunan Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu'nun edindiği belgeler sayesinde gerçekleşti.

Araştırmaya Birleşik Krallık'ta BBC Panorama ve Guardian gazetesi dahil oldu.

Neler ortaya çıktı?

Pandora Belgeleri'nde 6,4 milyon doküman, 3 milyona yakın resim, 1,5 milyondan fazla e-posta ve neredeyse yarım milyon excel tablosu bulunuyor.

Belgeler 90 ülkeden 330 politikacının da aralarında bulunduğu kişilerin off-shore şirketler aracılığıyla servetlerini sakladığını gösteriyor.

ABD merkezli düşünce kuruluşu Global Financial Integrity'den (Küresel Finansal Dürüstlük) Lakshmi Kumar bu kişilerin "hortumladıkları paraları saklayabildiğini", bunu da genellikle anonim şirketler üzerinden yaptığını söylüyor.

Off-shore ne demek?

Pandora Belgeleri genellikle para ve diğer varlıkları gizlemek için kullanılan, sınırlar ötesine yayılan karmaşık şirket ağlarını ifşa ediyor.

Örneğin bir kişi Birleşik Krallık'taki bir evi, başka bir ülkede kurduğu bir şirket üzerinden alabilir. Bu ülkelere off-shore deniyor.

Off-shore ülkeler veya bölgeler genellikle şirket kurmanın kolay olduğu, şirket sahiplerinin kimliğini ortaya çıkarmanın zor olduğu, kurumlar vergisinin düşük olduğu veya hiç bulunmadığı ülkeler oluyor.

Bu ülkelere vergi cenneti de deniyor.

Vergi cennetlerine dair net bir liste yok. Fakat en bilinenleri arasında Cayman Adaları ve Britanya Virjin adaları gibi Britanya Denizaşırı Toprakları ile İsviçre ve Singapur gibi ülkeler yer alıyor.

Vergi cennetlerini kullanmak yasa dışı mı?

Yasal boşluklar insanların vergi cennetlerinde şirketler kurarak veya paralarını orada açtıkları hesaplara göndererek vergiden kaçınmalarına olanak sağlasa da bu davranış genellikle etik dışı görülüyor.

Birleşik Krallık hükümeti vergiden kaçınmanın "yasalara harfiyen uyarken yasaların ruhunu ihlal etmek" anlamına geldiğini söylüyor.

İnsanların paralarını ve varlıklarını başka ülkelerde tutmasının arkasında, saldırılardan veya istikrarsız hükümetlerden korunmak gibi meşru nedenler de olabiliyor.

Gizli off-shore varlıklara sahip olmak illegal olmasa da, gizli şirketlerden oluşan karmaşık bir ağı kullanarak para transferleri yapmak yasa dışı yollardan elde edilen gelirleri gizlemenin en etkili yolu olarak görülüyor.

Panama Belgeleri gibi sızıntıların ardından, vergiden kaçınmayı ve varlıkları gizlemeyi zorlaştıran düzenlemeler yapmaları için siyasetçilere yapılan çağrılarda bir artış yaşanmıştı.

Fakat Pandora Belgeleri off-shore işlemlere karşı önlem alabilecek konumdaki kişilerin bir kısmının, yasalardaki açıklardan faydalanan kişiler olduğunu gösteriyor.

Vergi cennetlerinde para saklamak ne kadar kolay?

Bunun için tek yapmanız gereken, mahremiyete önem veren ülkelerden birinde bir paravan şirket açmak. Bu şirketin ofisi veya çalışanı bulunmayacak, sadece kağıt üzerinde var olacaktır.

Fakat bunun için para ödemek gerekiyor. Bu alanda uzmanlaşmış şirketler sizin adınıza paravan şirket kurup işletiyor.

Bu firmalar kağıt üzerinde bir adres ve maaş alan bir direktör de göstererek şirketin arkasındaki gerçek sahiplerin tamamen gizlenmesini sağlıyor.

Vergi cennetlerinde ne kadar para gizli?

Buna net bir yanıt vermek zor olsa da ICIJ'in tahminleri 5,6-32 trilyon dolar arası bir miktarda olduğu yönünde.

Uluslararası Para Fonu (IMF) vergi cennetleri nedeniyle hükümetlerin yıllık vergi kaybının 600 milyar dolar olduğunu hesaplıyor.

Lakshmi Kumar vergiden bu şekilde kaçınanların topluma zarar verdiğini söylüyor:

"Servetin saklanabilmesi hayatınıza doğrudan etki eder. Çocuğunuzun eğitimi, sağlığa erişim veya barınma hakkınızı etkiler."

Birleşik Krallık buna karşı ne yapıyor?

Birleşik Krallık yurt dışındaki anonim şirketlerin ülkeden mülk almasına izin vermekle eleştiriliyor.

Hükümetin 2018'de hazırladığı bir yasa tasarısı, ülkedeki evlerin gerçek sahiplerinin açıklanmasını zorunlu kılıyordu.

Fakat tasarı hâlâ Parlamento'ya sunulmadı.

Konuyla ilgili 2019'da hazırlanan bir Parlamento raporu bu sistemin "illegal gelirlerini aklamak için mülk alan kişileri" ülkeye çektiği bulgusuna yer vermişti.

Raporda soruşturmaların genellikle polisin, gerçek mülk sahiplerini ortaya çıkaramaması nedeniyle sekteye uğradığı aktarılmıştı.

Hükümet kısa süre önce gayrimenkuller üzerinden para aklanması riskini orta seviyeden yüksek seviyeye çıkarmıştı.

Hükümet daha fazla yasa ve denetimle para aklamanın üzerine gittiklerini, Parlamento gündemi elverdiğinde ülkede ev satın alan off-shore şirketlere dair bir liste hazırlanmasına yönelik yasa teklifi getireceklerini belirtiyor.

Sızdırılan Pandora Belgeleri'nde yaklaşık 12 milyon dosya ve belge bulunuyor. Bunlar arasında dünya liderleri, siyasetçiler ve milyarderlere dair belgeler de var.

Söz konusu belgeler ABD'nin başkenti Washington DC'de bulunan Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu tarafından edinildi ve dünyanın en büyük küresel araştırmacı gazetecilik çalışmasının gerçekleştirilmesini sağladı.

117 ülkeden 600'den fazla gazeteci belgeler üzerinde çalıştı. Birleşik Krallık'taki araştırma BBC'nin araştırmacı gazetecilik programı Panorama ve Guardian gazetesi tarafından üstlenildi.

Belgelerin sosyal medyadaki yansımalarını görmek için #PandoraPapers ve #PandoraBelgeleri etiketlerine bakabilirsiniz.