Notre-Dame: Victor Hugo'nun Kahramanları Yanarken

Victor Hugo, Seine nehrinden biraz yukarıda Panthéon'da yatıyor. 19'uncu yüzyılda "Notre Dame'ın Kamburu" kitabını yazarak insan eliyle yıkılmaktan kurtardığı Notre Dame Katedrali dün yandı. İsyanları, iç savaşları ve iki cihan harbini ayakta atlatmış katedral renovasyon çalışmaları sırasında (muhtemelen) insan ihmaline ya da kazasına kurban gitti.

Nehrin iki kolu arasındaki adada (Cité) yanarken insanların ciğerlerini de yaktı, Hugo'nun kahramanları Quasimodo ve Esmeralda'yı da.

Yanan sadece Katolik dünyasının karakteristik bir kilisesi değildi; Avrupa kültürünün taşıyıcı kolonlarından biri olmuş, yılda milyonlarca insanın anılarında kendine yer açmış, Gotik mimarisi, gül pencereleri, heykelleri, eşsiz tabloları ve dini eserleriyle bir sanat ve tarih abidesiydi. Haliyle yangın herkesten bir parça kopardı.

Polis itfaiyenin müdahalesini zorlaşmaması için katedrale çıkan bütün yolları kapatmıştı. Sokak başlarına yığılıp alevleri izleyen insanlar şok içinde 'Ave Maria'yı (Selam Meryem) söylüyordu. Ağıt yakarcasına selam verdikleri, katedral inşa edilirken Notre Dame (Bizim Hanımımız) ismiyle ithaf edilen Meryem Ana'ydı. Sadece Parisliler değil turistler de bu mateme eşlik ediyordu. Dumanlar ve alevler içindeki Notre Dame'ı uğurluyor gibiydiler.

Katedralin sözcüsü Andre Finot'nun "Her şey yanıyor, 19. yüzyıldan, 13. yüzyıldan kalan her yer yanıyor, hiçbir şey kalmayacak" sözleri alevler kadar yakıcıydı. Paris İtfaiyesi'nin "Yangını söndürüp söndüremeyeceğimizden emin değiliz" açıklaması da öyle. Seine'in kıyısında diz çöküp dua eden insanlar trajik görüntüler oluşturdu.

850 yıllık ahşap çatı ve ana kule çöktü. 45 metre yükseklikteki çatı ve 96 metre yükseklikteki kule kentin en eski eseri sayılıyordu. Taşınabilir paha biçilmez eserlerin çoğunun kurtarıldığı açıklandı ama ortada henüz neyin ne kadar kurtarıldığına dair bir envanter yok. Taşınması mümkün olmayan eserler az değil. Ancak ön cephedeki iki çan kulesi ve ana gövde yıkılmaktan kurtarıldı. Herkesin tesellisi bu.

Paris'in itfaiye idaresi eleştiriler karşısında binayı çökertme ve yangını sıçratma riski nedeniyle havadan müdahaleden kaçındıklarını belirtip operasyonun başarılı olduğu değerlendirmesini yaptı.

Elbette teknik donanım, yöntem ve önlemler açısından bu mesele bundan sonra tartışılacaktır - ki soruşturma da açıldı. Paris tarihi binalarıyla bizzat kendisi 'müze şehir' özelliği taşıyor. İtfaiyenin de hassas tarihi dokunun başına gelebilecek felaketlere en uygun yanıtı verecek donanıma sahip olduğu varsayılıyordu.

Haliyle 'Müdahale gecikti mi', 'Neden yenileme çalışmaları başlarken gerekli önlemler alınmadı', 'İtfaiye niçin daha fazla etkili olunamadı', 'Önceden otomatik söndürme mekanizması kurulamaz mıydı' diye sorular sökün etti.

Bu sorulara karşın yangınla yüreği yananların, itfaiye erlerini alkışlayarak onura ettiklerini de gördük.

Binanın çok yüksek olmasının çalışmaları zorlaştırdığı ve merdivenlerin ulaşmadığı vurgulanıyor. Ayrıca ahşap bölümleri nedeniyle 'dev bir kibrit kutusu' benzetmesi yapılıyor.

'Bizim ömrümüz belki yeniden açıldığını görmeye yetmez'

Fransa belki sekiz asır önce kullanılmış malzemeleri ikame edemeyecek ama kiliseyi yeniden canlandırabilecek kapasiteye sahip.

Katedraldeki çalışmalardan sorumlu vakfın direktörü Eric Fischer'e göre yılda 13-14 milyon insanın ziyaret ettiği Notre Dame'ın çöken çatısı ve merkez kulesinin yeniden inşası onlarca yıl alabilir.

Önde gelen bir mimar televizyonda "Bizim ömrümüz belki yeniden açıldığını görmeye yetmez" dedi. Öyle anlaşılıyor ki Quasimodo ve Esmeralda'nın izlerini arayan dünya ahalisi epey zaman beklemek zorunda kalacak.