Neçirvan Barzani'nin Ankara'daki temaslarında hangi konular ele alındı?

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Neçirvan Barzani, Türkiye'yi ziyaret etti. Barzani Ankara'da sırasıyla Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'la görüştü.

Barzani'nin önemli bir zamanda gerçekleştirdiği ziyaret sırasında yaptığı görüşmelerde, hem Ankara-Erbil ikili ilişkileri hem de bölgesel güvenlik ve enerji konuları ele alındı.

Barzani’nin resmi ziyaretinin, Türkiye’de Kürt sorununa yönelik çözüm sürecine ilişkin sinyallerin geldiği bir dönemde ve Kuzey Irak’ta 2 yıl ertelenen parlamento seçimlerinden sadece 4 gün önce gerçekleşmesi dikkat çekti.

Erdoğan-Barzani görüşmesinin ardından İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklamada, iki liderin Türkiye-Irak ilişkileri ve Ankara-Erbil işbirliğini ele aldıkları ayrıca bölgesel ve küresel gelişmeleri değerlendirdikleri açıklandı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmede Pazar günü yapılacak IKBY parlamento seçimlerinin kapsayıcı bir anlayışla huzur ve barış içinde geçmesi temennisini dile getirdiği kaydedildi.

Erdoğan’ın İsrail-Hamas savaşına ilişkin düşüncelerini ifade ederken “giderek artan İsrail saldırganlığının bölgeyi topyekûn bir savaş alanına çevirme riskinin bulunduğunu, Türkiye’nin tüm bölgenin istikrar ve güvenliğine büyük önem atfettiğini, Irak makamlarının ülkeyi çatışmanın uzağında tutma gayretlerini takdirle karşıladığını” belirttiği vurgulandı.

Kalkınma Yolu Projesi’nin tüm bölgeye olduğu gibi IKBY’ye de katkı sağlayacağını belirten Erdoğan’ın “terör tehdidinin kalıcı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik işbirliğinin kararlılıkla sürdürülmesi gerektiğini belirttiği” de kaydedildi.

Erdoğan ve Barzani en son, Erdoğan'ın Erbil’i Nisan ayında ziyareti sırasında görüşmüşlerdi.

Barzani’nin iade-i ziyaretini uzun zamandır yapmak istediği ancak bölgesel gündem nedeniyle gezisinin bugüne alındığı kaydediliyor.

Türkiye, Irak’ın istikrar ve barışının bölgenin geleceği açısından kritik önemde olduğunu değerlendiriyor ve bu kapsamda Bağdat ile ilişkilerini geliştirmeyi hedefliyor.

Erbil’le de son derece yakın bir ilişki içinde olan, güvenlik-ekonomi-enerji üçgeninde işbirliğini derinleştiren Türkiye, Irak’ta merkezi yönetimle federal yönetimin arasındaki sorunların aşılmasına da önem veriyor.

Erdoğan ve Barzani arasındaki görüşmelerde de bu konuların derinlikli olarak ele alındığı, bundan sonraki süreçte hangi adımların atılabileceğinin ele alındığı değerlendiriliyor.

Güvenlik öncelikli gündem başlığı

Ankara’daki görüşmelerde güvenlik konusunun öncelikli gündem maddeleri arasında olduğu kaydediliyor.

Türkiye ve Irak, son bir yıldır “terörle mücadele” konusunda önemli adımlar attıklarını açıklamış ve Irak'ın kuzeyinde varlığını sürdüren PKK unsurlarına karşı birlikte hareket etme kararı almışlardı.

Bağdat’ta askeri koordinasyon için bir merkezin kurulmasına karar veren Ankara ve Bağdat, uzun yıllardır Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) kontrolünde olan Başika’daki üssü ortak eğitim merkezi olarak kullanma kararı aldıklarını kamuoyuna duyurmuştu.

Erdoğan’ın Nisan ayında Bağdat’a yaptığı ziyaret sırasında alınan bu kararların sonucu Irak Savunma Bakanlığı’nın geçen haftalarda Kuzey Irak’ta Türkiye sınırlarına yakın bölgelerde 20 tane ileri karakol kurduğu kaydedilmişti.

Türkiye de Kuzey Irak’ta 2019’dan bu yana süren Pençe-Kilit Operasyonlarının tamamlanacağını açıklamıştı.

Erdoğan, Nisan ayında Barzani ile görüşmesi sonrası yaptığı açıklamalarda, Ankara’nın Erbil ile bu konuda sürdürülen işbirliğinden memnuniyet duyduğunu kaydetmişti.

Türkiye’nin Pençe-Kilit Operasyonu’nun geleceğine ilişkin değerlendirmeyi Kasım ayında yapacağını Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler açıklamıştı.

Irak ve Türkiye arasında güvenlik konusunda atılacak adımların bir diğer önemi de uluslararası ulaştırma açısından kritik değerdeki Kalkınma Yolu Projesi’nin gerçekleşmesini sağlayacak olması.

1200 kilometrelik proje, Basra Körfezi’ndeki Büyük Fav Limanı ile Türkiye’nin güney sınırı arasında bir tren yolu hattı kurulmasını içeriyor.

Kalkınma Yolu Projesi, Körfez üzerinden denizden Basra’ya, oradan da karayolu ve demiryollarıyla Türkiye’ye ve Avrupa’ya uzanan, Irak ve Türkiye’yi birbirine bağlarken, küresel anlamda da önemli bir ticari koridor oluşturmayı amaçlıyor.

Projenin gerçekleşmesi Kuzey Irak’ın ekonomisi ve stratejik öneminin daha da artması açısından önemli görülüyor.

Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı açılacak mı?

Ankara-Erbil-Bağdat görüşmelerinde son 1,5 yıldır en önemli gündem başlıklarından biri Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı'nın yeniden açılması.

Erdoğan ile Barzani’nin Ankara görüşmelerinde bu konudaki son gelişmelerin ele alındığı biliniyor.

Türkiye, boru hattının yeniden açılması konusunda hazır olduğunu Irak’a iletmişti ancak Bağdat ve Erbil arasındaki sorunların devam ediyor olması bu adımın atılmasını geciktiriyor.

Günde 450 bin varil petrol taşıyan boru hattı, Irak’ın Türkiye’ye karşı açtığı tahkim davasını kazanmasının ardından durdurulmuştu.

Irak, IKBY'nin çıkardığı petrolü Kerkük-Ceyhan ham petrol boru hattı üzerinden ithal etmesinin iki ülke arasındaki anlaşmayı ihlal ettiğini savunarak 2014 yılında tahkim davası açmıştı.

Uluslararası Tahkim Mahkemesi, 25 Mart 2023'te Irak'ın davayı kazandığını kararlaştırmış, Türkiye'nin Irak yönetimine 1,4 milyar dolar ödemesini talep etmişti.

Ziyaret çözüm süreci ile bağlantılı mı?

Barzani’nin ziyaretinin Türkiye iç siyasetinde, hükümetin yeni bir “çözüm süreci” başlatabileceğine ilişkin değerlendirmelerin sıklıkla yapıldığı bir dönemde gerçeklemesi de dikkat çeken bir unsur.

Bu değerlendirmeye dayanak oluşturan temel ise başta eski IKYB Başkanı Mesud Barzani olmak üzere Barzani ailesinin, 2010’li yılların ilk yarısındaki başarısızlıkla sonuçlanan çözüm sürecinde rol oynamış olmaları.

Barzani, Kasım 2013’te Diyarbakır’ı ziyaret etmiş ve o dönem başbakan olan Erdoğan'a Kürt Sorunu'nun demokratik yollarla çözümü konusunda güçlü destek vermişti.

Barzani ailesinin Türkiye’de aktif siyaset yapan Kürt siyasi partiler ve Kürt siyasetçilerle yakın ilişki içinde olduğu biliniyor.

Merak edilen konuların başında bugünlerde yeniden gündeme gelen çözüm süreci konusunun Neçirvan Barzani’nin bu ziyareti sırasında ele alınıp alınmadığı.

Barzani-Erdoğan görüşmesini önemli kılan diğer bir gelişme ise Kuzey Irak’ta iki senedir ertelenen parlamento seçimlerinin Pazar günü yapılacak olması.

Bölgede Barzani ailesinin temsil ettiği Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ile rakibi Talabani ailesinin denetimindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasında kıyasıya bir rekabet var.

Türkiye, uzun suredir PKK ile ilişkilerinden dolayı Talabani yönetimine sert mesajlar gönderiyor ve bölgenin geleceğini asıl olarak Erbil yönetimiyle konuşmayı tercih ediyor.