Kürtaj: Brezilya'da 'imkansız seçimle' karşı karşıya kalan tecavüz kurbanları

Paloma, gizli bir kürtaj için yeterli parayı bir araya getirdiğinde, Brezilya'nın büyük kısmı koronavirüs salgını nedeniyle kepenk kapatmıştı.

27 yaşındaki kadın geçen yıl hala yakın bir aile dostu olmaya devam eden, eski bir erkek arkadaşı tarafından tecavüze uğramıştı. 2 çocuk annesi Paloma, memleketi Bahia'dan komşu Minas Gerais eyaletine işi için taşınmasından birkaç hafta sonra hamile olduğunu öğrendi.

Paloma "Ne yapacağımı bilemedim. Tek bildiğim bu çocuğu istemediğimdi" diye hatırlıyor.

Brezilya'nın kürtaj konusunda çok sıkı yasaları var. Kürtaja sadece tecavüz, annenin yaşamı tehlike altında olduğunda ya da fetüste anansefali varsa izin veriliyor. Anansefali beynin ve kafatasının bir kısmının gelişmesini engelleyen ve nadir görülen bir hastalık.

Yasal olarak kürtaja hakkı olsa da, Paloma'nın, hakları konusunda Brezilya'daki birçok kadın gibi kafası karışık.

Kadınları kürtajdan uzaklaştırmak için sık kullanılan bir taktik olan, yasal kürtaja erişim için tecavüzü polise bildirmek zorunda kalmaktan kaygılıydı. Tecavüzcüsünün tepkisinden korkuyordu.

Gizli kürtaj için para biriktirme kararını açıklarken "Çocuklarımın güvenliğinden korkuyordum" diyor.

Gizli kürtajlar, gerekli tıbbi bilgi ve bakımın olmadığı hallerde riskli. Ayrıca, tespit edilirse kadınlar dört yıla kadar hapisle cezalandırılabiliyor.

Ancak Paloma ne yapacağını bilemedi ve gizli kürtaj için gereken 3700 real (660 ABD Doları) parayı biriktirmeye başladı. Bu, Brezilya'daki asgari ücretin üç katından fazla.

Bir doktor kürtajı yapmak için 900 kilometreden fazla uzaklıktaki Rio'dan Minas Gerais'e uçacaktı. Ancak sonra Covid-19 yüzünden Brezilya felç oldu, havaalanları, otobüs garajları ve sağlık merkezleri kapandı.

Nisan sonu Paloma'nın gebeliği 23. haftayı aşmıştı. "Her şey kapalıyken, seyahat etmek zordu. Karmaşıktı" diyor.

Süreç gecikmelerle uzayınca, Paloma son bir kez daha ne yapabileceğini internette aradı. ve sonra kadınların güvenli kürtaja erişebilmesine yardım eden Milhas pela Vida das Mulheres adlı kadın örgütünü buldu.

Grup, haklarını anlamasına yardımcı oldu ve Paloma salgın sırasında hala çalışan birkaç yasal kürtaj kliniğine yönlendirildi.

Paloma için şanslı bir tesadüf olmuştu. Yaptırmayı planladığı gizli kürtaj için "Hayatımı riske atacaktım ve bugün hayatta olmayabilirdim" diyor.

Kısıtlı erişim

Ancak birçok Brezilyalı kadın, salgın sırasında Paloma kadar şanslı değildi. Salgının ilk günlerinde çok sayıda yasal klinik kapanınca, yasal kürtaja erişim kısıtlandı. Kadın hakları savunucularının topladığı verilere göre ülke genelinde yasal kürtaj yapan 76 kayıtlı klinikten, sadece 42'si açık kaldı.

Bunlardan biri Uberlandia kentinde, cinsel şiddet kurbanlarına yardımcı olan, Paloma'nın da kürtaj olduğu Nuavidas kliniğiydi.

Sandre Leite yine salgın döneminde açık kalan Recife Kadın Hastanesi'nde cinsel şiddet kurbanları için kurulan merkezin koordinatörü. Leite, salgının korunmasız kadınların kliniklere erişimini güçleştirdiğini söylüyor.

Leite karantina sırasında, kadınların yardım istemek için evden ayrılmakta zorlandığını söylüyor:

"Bazı vakalarda, saldırgan da evde onlarla birlikteydi. Dolayısıyla kliniklere gidemediler."

Leite, açık kalan az sayıda yerden biri olmasına karşın, çalıştığı klinikte de hasta sayısının düştüğünü belirtiyor. Ancak şimdi, salgın önlemleri esnetilince, yasal kürtaja talebin arttığını vurguluyor.

"Evde, saldırganlarıyla birlikte izole olmuşken daha çok şiddet gören kadınlar görüyoruz" diyor.

Keyfi kısıtlama

Dr. Helena Paro'nun kliniğinde yasal kürtaj isteyen kadınların sayısı son dönemde ikiye katlanmış. ve birçok kadın, Paloma gibi salgın sırasında yardım bulamadıkları için ilerlemiş gebeliklerle geliyor.

Dr. Paro "Zaman zaman bu kadınlar, haklarına erişebilmek için uzun mesafeler kat ediyor. İlerlemiş gebeliklerle gelmelerinin nedeni de sıklıkla bu" diyor.

Bu durum da kadınlar için bir engel oluşturabilir. 22. haftadan sonraki kürtajlar tartışmalı ve Brezilya Sağlık Bakanlığı'nın tavsiyesi, kadınların sağlık riskinin artması gerekçe gösterilerek, yapılmaması yönünde.

Dr. Paro 22 hafta limitinin "bilime dayanmadığını" ve Brezilya yasalarında da yer almadığını söylerken, çoğu klinik bu noktadan sonra kürtaj yapmayı reddediyor.

Dr. Paro'nun kliniği Brezilya'da 22. haftadan sonra kürtaj yapan birkaç yerden biri.

22 haftanın "keyfi bir kısıtlama" olduğunu söyleyen Paro, birçok doktorun bunu "zaten karşı oldukları kürtajı reddetmek için bir bahane olarak kullandığını" savunuyor.

"Yani bir kadın 22. haftayı geçmişse, günümüz Brezilyası'nda bir kürtaj kliniği bulmakta çok zorlanır" diyor.

Kürtaj hakkına yeni darbe

Covid-19'dan önce bile Brezilya'daki kürtaj hakkı saldırı altındaydı.

Araştırmacı ve kadın hakları kuruluşu Anis'in avukatı Gabriela Rondon, coğrafi anlamda dev ülkede çok az klinik olduğundan, çoğu kadının yasal kürtaja erişimde zaten zorlandığını söylüyor.

Ülkenin daha yoksul kuzey kesiminde, 17 milyon kişi yaşıyor ve sadece iki klinik var.

Rondon "Çok sayıda kadının yakınında klinik yok. Özellikle de kırsal kesimde. ve bilgi eksikliği var, sıklıkla kadınlara bu haklarının olduğu söylenmiyor" diyor.

Bunun dışında, çok sayıda kliniğin kürtaj hizmeti verdiğini söylediğini ancak uygulamada "bir dizi engel koyarak ya kürtaja erişimi geciktirdiklerini ya da imkansız hale getirdiklerini" belirtiyor.

Kadınlar yasal kürtaj için kliniklere gittiklerinde de sık sık düşmanca bir tutumla karşılaşıyor veya saldırgan bir şekilde sorgulanıyorlar. Bazıları da vicdani olarak kürtaj yapamayacaklarını söyleyen doktorlar tarafından geri çevriliyor.

Kürtaj isteyen kadınlar şimdi yeni bir engelle de karşı karşıya. Ağustos ayında hükümet, kurbanlar istemese de kliniklerin tecavüz vakalarını polise bildirmelerini şart koşan bir yönerge çıkarttı.

Leite, bu yönergenin tecavüze uğrayan kadınların yasal kürtaj hakkını aramasını engelleyeceğini söylüyor.

"Yıllardır yapılan tüm çalışmaların, bugün yitip gittiğini görüyoruz."