İsrail istihbaratının İran'a saldırılarda rolü ne olabilir?

İsrail, 13 Haziran'da İran'a "benzeri görülmemiş" saldırılara başladı.

Saldırıların henüz ilk saatlerinde, İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri ve Devrim Muhafızları Komutanı Hüseyin Selami dahil İran'ın üst düzey askeri komutanları ve nükleer bilim insanları öldürüldü.

Savaş uçaklarının İran'da taarruza başlamasından kısa bir süre sonra İsrail basını ülkenin dış istihbarat servisi Mossad'ın "Yükselen Aslan" adı verilen harekatın arka planını gösterdiği iddia edilen bir video servis ettiğini yazdı.

BBC bu görüntüleri bağımsız olarak doğrulayamadı.

BBC'nin güvenlik muhabiri?Frank Gardner operasyondan sonra yayımlanan "İsrail casus teşkilatının İran'ın güvenlik yapılanmasının tam kalbine sızdığı bir kez daha gözler önüne serildi ve orada hiç kimsenin güvende olmadığını kanıtladı" yorumunu yaptı.

BBC Türkçe'nin konuştuğu uzmanlar da aynı fikirde.

Londra'daki King's College'ın Uluslararası Radikalleşme Çalışmaları Merkezi uzmanlarından Broderick McDonald, harekatın ilk saatlerinden itibaren, İran içindeki "gizli ajan hücrelerinin" hava bombardımanını desteklemek için harekete geçtiğini düşünüyor.

McDonald, "Bu gizli hücreler, Tahran ve civarındaki şehirlerdeki hava savunma sistemleri, karadan karaya füzeler, yakıt depoları ve diğer hassas hedeflere yönelik gözetleme ve küçük çaplı SİHA saldırıları dahil bir dizi saldırı gerçekleştirmiş olabilir" tahmininde bulunuyor.

İsrail, dış istihbarat servisi Mossad'ın faaliyetleri hakkında nadiren yorum yapıyor.

BBC Türkçe'ye konuşan askeri uzmanlar da 13 Haziran'daki saldırılarda ne tip faaliyetler yürütmüş olabileceğini tam olarak bilmenin mümkün olmadığını, yorumlarının basına sızan bilgilere dayandığını vurguluyor.

BBC Türkçe istihbarat servislerinin operasyonda olası rolünü İsrail Başbakanlık Ofisi'ne sordu ancak yanıt alamadı.

'Uzun vadeli ve derinlemesine bir hazırlık'

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Silahlı Gruplar Merkezi uzmanlarından Dr. Fatima Moussaoui, "İran rejiminin başlıca askeri liderlerinin, operasyonun ilk anlarından itibaren rekor sürede öldürülmesinin" uzun vadeli ve derinlemesine bir hazırlığa işaret ettiğini söylüyor.

Moussaoui, güvenlik ve savunma alanında Paris Sciences Po Üniversitesi'nde de dersler veriyor.

BBC Türkçe'ye konuşan İngiltere'deki Portsmouth Üniversitesi'nde kıdemli öğretim görevlisi olan Frank Ledwidge, böyle bir operasyon için "aylarca, hatta yıllarca istihbarat toplanmasına" ihtiyaç olduğunu söylüyor.

McDonald da saldırılarda kullanıldığı düşünülen parçaların kaçakçılık rotaları üzerinden ülkeye getirilmiş olması gerektiğini de hatırlatıyor.

İsrail'in daha önce İran'da çeşitli casusluk operasyonları yaptığı biliniyor.

Ocak 2018'de İran'ın nükleer çalışmaları ile ilgili belgeler çalındığında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, operasyonu Mossad'ın gerçekleştirdiğini söyledi. İranlı yetkililer o zaman bu belgelerin sahte olduğunu savundu.

Kasım 2020'de İran'ın en önemli nükleer bilim insanlarından Muhsin Fahrizade, seyahat halindeyken uzaktan kontrol edilen bir makinalı tüfekle öldürüldü.

BBC Farsça Servisi Muhabiri Jiyar Gol o dönemki analizinde böylesi bir suikastı, hiçbir sivilin ölümüne yol açmadan, adeta ameliyat yaparcasına gerçekleştirebilmek için alandan, anı anına canlı istihbarata ihtiyaç olduğunu vurguladı.

Eski İran İstihbarat Bakanı Ali Yunusi o dönem verdiği bir röportajda "Mossad'ın ülkenin birçok bölgesinde etkisi o kadar geniş ki, İran liderliğinin her bir üyesi hayatından, güvenliğinden endişe etmelidir" dedi.

'Farklı yeteneklere sahip farklı oyuncuların meyvesi'

İran'ın askeri gücü hakkında bir kitabı bulunan Fatima Moussaoui, "Mossad, İsrail istihbarat servislerinin en sembolik olanı ve olmaya devam ediyor, ancak tek başına hareket etmiyor. Mossad, daha büyük bir bütünün, bir İsrail 'istihbarat topluluğunun' parçası" diyor.

Uzmanlar, İran operasyonunu değerlendirirken İsrail'in askeri istihbarat birimi Aman'a işaret ediyor.

Moussaoui, "Aman büyük ihtimalle elektronik, siber ve insan istihbaratını birleştiren uzun hazırlık çalışmaları yürüterek belirleyici bir rol oynadı" tahminini yapıyor.

Aman kendi web sitesine göre insan ve teknolojik araçlar kullanarak "askeri ve terörist faaliyetleri" takip ediyor, ayrıca sınır ötesi keşif operasyonlarından da sorumlu.

Frank Ledwidge, İran operasyonunda Aman'ın "hava savunma sistemlerine yönelik SİHA saldırılarından sorumlu" olabileceğini düşünüyor.

Ancak farklı istihbarat birimlerinin görevleri arasında geçişler olabileceğini de vurguluyor.

Dr. Ledwidge böyle bir operasyonun "tek bir istihbarat resmi" üzerinden yürütülmesi gerektiğini, bunun için Mossad'dan askeri istihbarata, uzay girdilerine, hava keşiflerine, taraf değiştiren ajanlara ve vekillere birçok farklı kaynaktan bilgi alınmasının gerektiğini vurguluyor:

"Fikir, tek tutarlı bir istihbarat resmi üretmek ve ona göre hedef belirlemek."

İsrail güvenlik konularına odaklanan Alma Merkezi'nin Başkanı Sarit Zehavi de genel olarak bu tip operasyonların farklı birimler arasında koordinasyon gerektirdiğine dikkat çekiyor.

Geçmişte İsrail ordusunda 15 yıl görev yapmış olan Zehavi, böyle bir operasyonun İsrail hava kuvvetlerinden istihbarat analistlerine birçok unsurun koordinasyonu içinde gerçekleşmiş olacağını düşünüyor.

Fatima Moussouri, "İstihbarat, operasyonların yürütülmesinde zorunlu olarak belirleyici olsa da farklı yeteneklere sahip farklı oyuncuların meyvesiydi" diyor.

İran'ın içinden destek olasılığı var mı?

İran medyasına göre 13 Haziran'da başlayan operasyonlarda İsrail ile işbirliği yaptıkları iddiasıyla çok sayıda kişi tutuklandı.

Peki İsrail istihbaratı bu operasyonda İran içinden destek almış olabilir mi?

Ledwidge, Mossad'ın "İran'da vekilleri kullanmak konusunda oldukça başarılı" olduğunu belirtiyor, "Yani muhalif örgütleri kullanarak İran içinde insan kaynakları ve ajan ağları kurdular" diyor.

Fatima Moussori de Mossad'ın İran'ın içlerine sızmasının, "İran rejiminden memnun olmayanlar, özellikle de rejime karşı çıkanlar tarafından desteklendiğini" düşünüyor.

Ancak bunun "sınırlı" olduğunu tahmin ediyor:

"Çünkü İsrail istihbarat kültürü, kendilerini rejimin muhalifi olarak ilan etseler bile İranlılara güvenmez. Bu nedenle, planlama sırasında İran'a sızan unsurlar esasen İsrailliydi. İranlılar ise bir ihtimal kendileri dahi nihai hedefi bilmeden dahil olmuş olabilirler."

Broderick McDonald ise operasyonların "gerektirdiği hassasiyet ve eğitim" göz önüne alındığında "büyük olasılıkla" İsrailli istihbarat görevlileri tarafından yürütüldüğünü düşünüyor.