Işid'in Elinden Alınışının Birinci Yılında Hâlâ Rakka: Yeniden İnşayı Kim Üstlenecek?

Rakka, Suriyeli Kürtlerin öncülüğünde ve Amerikan destekli Suriye Demokratik Güçleri tarafından IŞİD'in elinden alınalı bir yıl oldu.

Cihatçıları kentten söküp atmak için verilen uzun ve kanlı savaşın izlerini her yerde görebiliyorsunuz. Fakat şehirlerine geri dönen Rakkalılar uluslararası ittifakın bu yıkımın onarılmasındaki sorumluluğundan kaçtığı endişesini taşıyor.

Rakka'daki dev enkazın sorumluluğunun son kertede tamamen IŞİD'e ait olduğu söylenebilir. Ama uluslararası ittifakın kente yönelik binlerce hava saldırısının da büyük bir yıkıma yol açtığı bir gerçek.

IŞİD güçlerinin kentten sökülüp atılabilmesi için ağırlıkla Amerikan ve yer yer de İngiliz bombardıman uçaklarıyla yapılan yoğun hava akınları tam beş ay sürdü.

Ama şimdi ne Amerikalılar ne de İngilizler kentin yıkımındaki sorumluluklarını kabul ediyor.

Kentin harap haline rağmen çatışmalar yüzünden kaçan halkın çoğu geri dönmüş. Dükkanların bir kısmı açılmış. Trafik, yol kenarlarına yığılı molozların arasından akıyor. Halk şimdi "Kentimizi kim yeniden inşa edecek" diye soruyor.

Rakka'da Amerikan özel kuvvetlerine ait sivil 4x4 araçlarla dolaştırıldık. Yer yer çocuklar içinde olduğumuz konvoya el sallıyordu. Ön koltuktaki adını veremediğimiz Amerikalı komutan, halkla ilişkilerine atfen "Hala çok büyük bir iyi niyet var" dedi. Ama ihtiyaçların karşılanması geciktikçe bu iyiniyetin hızla yokolması tehlikesi var.

Konvoy ile Rakka Sivil Konseyi'ne götürüldük. Kentin sivil yönetimini üstlenen konseyin elinde uzun ihtiyaç listeleri var. Kentin büyük bir kısmı hala susuz ve elektriksiz.

Rakka'nın yıkılan önemli binaları ve hayati köprülerinin hiç biri onarılmış değil. IŞİD'in çekilmeden önce son direniş mevzisi olarak kullandığı kentin ana hastanesi hala harabe halinde.

Rakka Sivil Konseyi üyesi Leyla Mustafa "Uluslararası toplumun ihtiyaçlara cevap verme konusundaki gecikmesi bizi endişelendiriyor" dedi. Mustafa, kenti biran önce ameliyat edilmesi gereken bir hastaya benzetiyor.

Bir başka konsey üyesi Ammar Cabir "kentteki yıkımda payı olan herkesin" yeniden yapımına katkı yapması gerektiğini söylüyor. Kimleri kasdettiğini sorduğumda "ABD ve İngiltere'nin bu güzelim şehri yeniden inşa etmelerini istiyorum" diye cevaplıyor.

ABD ve İngiltere'nin kentteki yıkımda rolü olduğu doğru olsa da, her ikisi de Birleşmiş Milletler nezdinde bütün ülkeyi kapsayan bir barış süreci olmadıkça Suriye'nin yeniden inşasında doğrudan rol almayacaklarını açıkladılar. Bu çizginin yakında değişeceğine dair bir belirti de yok.

ABD ve Suriye'deki çatışmalara taraf olan diğer ülkeler şu anda yenidan inşadan ziyade "istikrar"a odaklanıyorlar.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın bölgedeki üst düzey yetkilisi Patrick Connel, istikrar ile cihatçıların yeni savaşçı devşirmesine uygun ortam oluşmasının önüne geçilmesinin kasdedildiğini söylüyor. Kentte hala kendilerini gizleyen, beklemede IŞİD ajanlarının bulunduğu düşünülüyor.

ABD Suriye'de şu ana kadar insani yardım amaçlı olarak 8 milyar doları aşkın harcama yaptığını söylüyor. İnsani yardım konusunda ikinci en çok yardım gönderen ülke İngiltere'nin katkısı ise 3,5 milyar dolar civarında.

Acil ihtiyaçlar Rakka özelinde insani yardım fonlarının bir kısmı, cihatçılar tarafından döşenen patlayıcıların etkisiz hale getirilmesine, gıda, tıbbi malzeme ve eğitim malzemeleri teminine harcanmış. Fakat kentin yeniden inşasına ilişkin hiç bir şey yapılmış değil.

Şimdi yapılan bu sınırlı yardımın devam edeceği bile belirsiz. ABD'de Trump yönetiminin 'Suriye'nin istikrarı' için ayırılan bütçeden 200 milyon doları aşkın kesinti yapma kararı Rakkalıların unutulma korkularını iyice artırdı.

ABD yetkilileri bunun, diğer ülkeleri katkılarını artırmaya zorlamak için yapıldığını söylüyorlar.

Patrick Connel'a göre bu kesinti başkandan gelen bir "bu yükü paylaşmak zorundayız" mesajı. Amerikalılar bazı ülkelerin verdikleri katkı sözleriyle mevcut yardım düzeyinin sürdürülebileceğini de ekliyorlar.

Fakat Rakka'nın ihtiyaçları hala çok büyük ve yardım gelmezse Rakkalı çocukların geleceği tehlikede.

Bizi Rakka'da gezdirmekle görevli ABD askeri ekibi ile savaşın psikolojik ve fiziksel olarak yaraladığı çocuklara destek sağlanan bir okula gittik.

Öğrencilerden biri 11 yaşında iken bir IŞİD savaşçısıyla evlenmeye zorlanan, 13 yaşına gelip yaralandığında ise boşanan bir kız çocuğu.

Sınıfta hevesle alfabeyi öğrenenlerden iki oğlan çocuğu IŞİD'in geride bıraktığı tuzaklı bombalarla kollarını ve bacaklarını kaybetmiş.

Amerikan Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, çocuklara IŞİD işgali altında mahrum kaldıkları eğitim ve oyun imkanlarının sağlandığını anlatıyor.

Ama Amerikan eğitim yardımları programı bu yılın sonunda bitecek.

ABD yetkilileri dünya kamuoyuna şu mesajı vermekte ısrarlı: Yardımları kısıyor olabiliriz ama Suriye'nin kuzey doğusuna sırtımızı dönmüş değiliz.

Şu anda bölgede hala 2 bin civarında Amerikan askeri var ve bunlar IŞİD'in elinde kalan küçük bir bölgeyi kurtarma harekatını sürdüren Suriye Demokratik Güçleri'ne destek sağlıyor. Amerikalılar bu güçlerin IŞİD'e karşı kalıcı bir zafer kazanılana dek burada kalacağını söylüyorlar.

Bölgedeki ABD özel kuvvetlerinin komutanı Tümgeneral Pat Robertson, Amerika'nın Suriye'yi IŞİD'den kurtarmakla zaten "sorumluluğunu yerine getirmiş olduğunu" düşünüyor ve dünyanın geri kalan kısmının da elini taşın altına koyması gerektiğini söylüyor.

Rakka halkı da bu arada kendi imkanlarıyla kenti yeniden inşa edebilmek için ellerinden geleni yapıyor. IŞİD işgali altında hapishane ve idamların infaz edildiği yer olarak kullanılan Rakka stadyumunda bir inşaat faaliyetinin sürdüğünü gördük.

İnşaatın bir kısmı bizzat IŞİD tarafından rehine tutulan insanlar tarafından yapılıyor. Fakat kendi başlarına yapabilecekleri çok çok sınırlı. Savaşın yol açtığı zararın tamiri milyarlarca dolar yatırım gerektiriyor.

2003 yılında Irak'ın işgali öncesinde zamanın ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, Başkan George W. Bush'u şu sözlerle uyarmıştı: "Belini kıracaksanız, sonra sahip de çıkacaksınız." Fakat şu ana kadar bu prensibi Rakka'ya uygulamaya kimse istekli çıkmış değil.