Hachalu Hundessa: Özgürlük şarkıları söyleyen, cinayete kurban giden Etiyopyalı şarkıcı

Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da, ülkenin önde gelen şarkıcılarından Hachalu Hundessa'nın öldürülmesinin ardından çıkan çatışmalarda, 80'den fazla kişi hayatını kaybetti.

34 yaşındaki Hundessa, ülkedeki Oromo etnik grubunun siyasi seslerinden biri olarak sivrilmiş ve müzik kariyeri boyunca çok sayıda düşman edinmişti.

Başkentte araç kullanırken vurulan Hundessa'nın cinayetinden sonra iki zanlı Pazartesi akşamı tutuklandı. Ancak polis, cinayetin nedenini açıklamadı ve zanlılara henüz bir suçlama yöneltilmedi.

BBC Afaan Oromoo'dan Bekele Atoma, ülkede hükümetlerin canını sıkan müzisyeni yazdı:

Büyükbaş hayvanlara bakarak büyüyen, eski siyasi mahkum Hachalu Etiyopya'nın en büyük müzik yıldızlarından biri oldu. Romantizm ve siyasi özgürlüklerden bahseden şarkılarıyla hayranlarını büyüledi.

Hachalu'nun babası, Ambo kentinde elektrik idaresinde çalışıyordu ve oğlunun doktor olmasını istiyordu. Ancak Hachalu tıpa pek ilgi göstermedi.

Hachalu'nun küçüklüğünden beri tutkusu, annesinin de teşvikiyle müzik ve şarkı söylemekti. Etiyopya'nın en büyük etnik gurubu Oromolar'ın yaşadığı Oromya bölgesindeki Ambo kentinin dışında ailesinin yetiştirdiği büyükbaş hayvanlara bakıyordu.

2017'de BBC Afaan Oromoo'ya verdiği mülakatta "Ne zaman aklıma gelse şarkı söylerdim" demişti.

Beş yıl hapis yattı

Ailenin sekiz çocuğundan biri olan Hachalu, 1986'da başkent Addis Ababa'ya 100 kilometre uzaklıktaki Ambo kentinde dünyaya geldi.

Ambo kenti, muhalif grupları yasaklayan ve eleştiri getirenleri hapse atan bir yönetim altında, kendilerini baskı altında hisseden Oromoların kendi kendini yönetmek için yürüttüğü mücadelenin, ön saflarından biriydi.

Hachalu, Ambo'da öğrenim gördü, özgürlük için kampanya yürüten öğrenci gruplarına katıldı.

Hachalu 2003'te 17 yaşındayken, siyasi faaliyetleri yüzünden beş yıl hapis cezası aldı.

Babası, hapishanede moralini yüksek tuttu ve ziyaretleri sırasında "hapis insanı güçlendirir" dedi.

Hachalu, hapishanede Etiyopya'nın tarihi, imparatorlar ve diktatörlerin yönetimi hakkında bilgisini artırdı.

Ambo hapishanesinde yatarken, müzik kabiliyetini de geliştirdi.

2017'deki mülakatında "Demir parmaklıkların arkasına atılmadan önce, şarkı sözü ve melodi yazmayı bilmiyordum" demişti.

Hapishanede geçirdiği yıllarda, dokuz şarkı yazdı ve çıktıktan bir yıl sonra, 2009'da ilk albümünü çıkarttı.

Sürgüne gitmeyi reddetti

Bu albümle bir yıldıza ve Oromo halkının hayallerinin siyasi sembolüne dönüştü.

Ancak, siyasi rolünü pek önemsemiyordu ve "Ben bir siyasetçi değilim. Ben bir sanatçıyım. Halkımın çektikleri hakkında şarkılar söylemem beni bir siyasetçi yapmaz" demişti.

Dönemin Etiyopya Başbakanı Meles Zenawi ve halefi Hailemariam Desalegn döneminde, kovuşturmadan korkan çok sayıda müzisyen ve eylemci sürgüne gitmişti. Ancak Hachalu Etiyopya'da kaldı ve gençlere haklarını savunmaları çağrısı yaptı.

Şarkılarından biri, kimliğinden gurur duyan ve bunun için ölmeyi göze alan bir kıza duyduğu aşkla ilgiliydi.

'Cesur savaşçılar ve atlılar'

İkinci albümü, Waa'ee Keenya (Halimiz) 2013'te ABD'de turnedeyken çıktı. Amazon'da en çok satan Afrika albümü olmuştu.

İki yıl sonra, Maalan Jira? (Neyim var ki?) adlı single'ı çıktı. Hükümetin kentin sınırlarını genişletmeye karar vermesinden sonra, Oromolar'ın başkent Addis Ababa ve çveresinden çıkartılmasını anlatıyordu.

Hachalu için, 2015'teki tahliyeler, tarihin tekerrür etmesiydi.

Oromo tarihçilerin, şimdi Addis Ababa olarak bilinen yerin, bir zamanlar Oromo halkından Tulama kabilelerinin memleketi olduğuna ve İmparator 2. Menelik tarafından sürüldükleri görüşünü paylaşıyordu.

Hachalu, Haziran ayında İmparator 2. Menelik'i, Addis Ababa'yı başkenti yaparken, kendilerini cesur savaşçılar ve atlılar olarak gören Oromolar'ın atlarını çalmakla suçlayarak, imparatorların taraftarlarını kızdırmıştı.

Hachalu'nun şarkıları, 2015'te Oromolar'ın yerlerinden edilmesine son verilmesi talebiyle ortaya çıkan protesto hareketinin marşı olmuştu.

2017'de protestoların yoğunlaştığı dönemde, Hachalu bir şarkı daha çıkarttı.

Şarkıda "Yardımın dışarıdan gelmesini beklemeyin, bir rüya gerçeğe dönüşmez. Ayaklanın, atınızı hazırlayın ve savaşın, saraya yakın olan sizsiniz" diyordu.

'Korkusuz şarkıcı'

Protestolar, daha da büyüyüp daha çok siyasi özgürlük için yürütülen bir kampanyaya dönüştü ve süreç 2018'de ilk kez bir Oromo'nun, Ahmed Abiy'in, tüm siyasi mahkumları salıverme, muhalif gruplara yönelik yasakları kaldırma ve demokratik seçimler yapma vaadiyle başbakan seçilmesiyle sonuçlandı.

Abiy'in iktidara gelmesinden iki ay sonra Hachalu, iki komşu ülke arasındaki sınır savaşının sona ermesinden sonra ilk ziyaretini yapan, Eritre Devlet Başkanı Isaias Afeworki onuruna düzenlenen konsere davet edildi.

Hachalu burada her zamankinden daha korkusuzdu ve Oromo ve Somali etnik grupları arasında doğu Etiyopya'da yaşanan savaşta ölen insanlar için adalet istedi ve aileler yas tutarken nasıl konser verilebildiğini sorgulayan şarkılar söyledi.

Hükümet yetkilileri daha sonra Hachalu'yu konserde "uygunsuz" şarkılar söylemekle eleştirdi, ancak yaptığı popülerliğini daha da artırdı.

Şarkılarını sadece Afaan Oromoo dilinde söylese de, özellikle Etiyopya'da daha çok siyasi özgürlük isteyen şarkılarıyla, tüm etnik gruplar arasında hayran kazandı.

Hachalu, Pazartesi akşamı öldürüldüğü Addis Ababa'da yaşıyordu.

Ölüm tehditleri alıyordu

Cinayetin nedeni henüz bilinmese de, siyaseten anlaşamadığı insanlardan sık sık ölüm tehditleri aldığından bahsediyordu.

Üç yıl önce "Müzik benim hayatım. Bana dost ve düşman kazandırdı. Ama hala halkım adına konuşmak ve en derin duygularımı ifade etmek için bir araç" demişti.

Ölümünden sonra, hayranları farklı şehirlerde sokaklara çıktı ve çok sayıda kişi öldü. Çatışmaların ardından tutuklananlar arasında önde gelen Oromo siyasetçi Jawar Mohammed de vardı.

Oromya bayrakları taşıyan bazı hayranları "Bir gün özgür olacağız. Hachalu, döktüğün kan boşa olmayacak" diye bağırdı.

Hachalu, 10 yıldır Fantu Demissie ile evliydi ve iki kız çocukları vardı.