Güney Amerika'daki sekiz ülke Amazon'daki ormansızlaşmaya karşı işbirliği yapacak

Güney Amerika kıtasındaki sekiz ülke, Amazon’daki ormansızlaştırmaya karşı mücadele için bir ittifak kurmak konusunda anlaşmaya vardı.

Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Guyana, Peru, Surinam ve Venezuela’dan oluşan Amazon İşbirliği Antlaşması Örgütü (ACTO) tarafından düzenlenen zirvede, hükümet temsilcileri dünyanın en büyük yağmur ormanının geleceği ile ilgili atılacak adımlarda anlaşmaya vardı.

Ülkeler ortak hedefler konusunda ise anlaşamadı.

Bolivya, Brezilya, Kolombiya ve Peru devlet başkanları zirveye katılırken, Ekvador, Guyana, Surinam ve Venezuela ise üst düzey yetkililerini gönderdi. Amazon havzasını paylaşan sekiz ülke tarafından 1995 yılında kurulan ACTO, 14 yıldır ilk kez bir araya geldi.

Brezilya’nın Belem şehrinde düzenlenen zirvede ortak bir deklarasyon imzalanırken ev sahibi ülkenin devlet başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ve diğer liderler, toplantıdan anlaşma hakkında yorum yapmadan ayrıldı.

Deklarasyon, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmeyi, ormansızlaşmaya son vermeyi ve bunu besleyen organize suçla mücadele etmeyi amaçlıyor.

Reuters haber ajansının aktardığına göre Brezilya Dışişleri Bakanı Mauro Vieira, basın toplantısında ormansızlaşma konusunun "bölgeyi hiçbir şekilde bölmeyeceğini" ve deklarasyonda "ormansızlaşma konusunda bir anlayış olduğunu" belirtti, ancak ayrıntı vermedi.

Petro'nun fosil yakıt çağrısı

Ülke liderleri ormansızlaşma ve petrol geliştirme dahil bazı konularda görüş ayrılığı içinde görünüyor.

Kolombiya'nın solcu Devlet Başkanı Gustavo Petro'nun Amazon'da yeni petrol geliştirmeyi sona erdirme yönünde çağrıda bulundu. Ancak bu Brezilya da dahil bazı üye ülkeler için hassas bir konu.

Brezilya’da devlet destekli petrol şirketi tartışmalı bir şekilde Amazon Nehri'nin ağzında yeni keşifler üzerinde çalışıyor. Bu alan büyük ölçüde yağmur ormanlarıyla kaplı.

Petro, Salı günkü konuşmasında solun petrol çıkarmaya devam etme isteğini iklim bilimini reddetmeye benzettti.

Kolombiya lideri, fosil yakıtlardan kademeli olarak yapılacak "enerji geçişinin", iklim değişikliğini durdurmak için gereken çalışmayı geciktirmenin bir yolu olduğunu söyledi.

Brezilya Enerji Bakanı Alexandre Silveira ise Petro'nun konuşmasından sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, "Brezilya'da bugün tartıştığımız şey, kapsamlı ve geniş bir alan. Benim görüşüme göre belki de enerji geçişinden önceki petrol ve gazın son sınırı" dedi.

Silveira, kararı vermek için bölgede ne tür bir petrol rezervi olduğuna dair araştırma yapmaları gerektiğini söyledi.

Zirve yasa dışı altın madenciliğini sona erdirme konusunda nihai bir tarih de belirlemedi. Ancak liderler bu konuda işbirliği yapmayı ve sınır ötesi çevresel suçlarla mücadele etmeyi kabul etti.

Belem Deklarasyonu adı verilen ortak açıklama, yerli haklarını güçlü bir şekilde vurguluyor. Aynı zamanda deklarasyonda su yönetimi, sağlık, iklim zirvelerinde ortak müzakere pozisyonları ve sürdürülebilir kalkınma konularında işbirliği de yer aldı.

Sekiz ülke, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Zirvesi gibi her yıl toplanmaya karar verdi.

‘Birlikte hareket etmeliyiz’

Zirvenin açılış konuşmasında Brezilya Devlet Başkanı Lula, "iklim krizinin ciddi şekilde kötüleştiğini” vurguladı ve “Çağımızın zorlukları ve bunlardan doğan fırsatlar, birlikte hareket etmemizi gerektiriyor” dedi ve şöyle devam etti:

“Hiç bu kadar acil olmamıştı.”

Ocak ayında göreve gelen solcu lider Lula, seçim propagandalarında aşırı sağcı selefi Jair Bolsonaro dönemindeki Amazon’un ormansızlaştırılmasına vurgu yaparak, Brezilya’nın iklim değişikliği ile mücadeleye “geri döndüğünü” söylemişti.

Brezilya Amazon'undaki ormansızlaşma, Devlet Başkanı Jair Bolsonaro'nun döneminde arttı. Bolsonaro, ormanlarda tarım ve madenciliği teşvik eden biri.

Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro ise konuşmasında küresel ekonominin radikal bir şekilde yeniden düşünülmesi yönünde bir çağrıda bulunarak, gelişmekte olan ülkelerin borçlarının iptal edilerek iklimi korumaya yönelik eylemler karşılığında bir tür "Marshall Planı" stratejisi önerdi.

“Sıfır ormansızlaşmayı sağlamanın bile karbon emisyonlarını yok etmek için yeterli olmayacağını” savunan Petro, “Çözüm, kömür, petrol ve gaz yakmayı durdurmak” dedi.

AFP haber ajansının aktardığına göre yüzlerce iklim eylemcisi de Belem’deki konferans salonuna bir yürüyüş gerçekleştirdi ve devlet başkanlarından cesur hamleler talep etti.

‘Bu krizi biz yaratmadık’

Toplantıya Lula ve Petro’nun yanısıra Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce ve Peru Devlet Başkanı Dina Boluarte de katıldı. Toplantıda Ekvador, Guyana ve Surinam adına ise üst düzey yetkililer yer aldı.

Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, kulak enfeksiyonu nedeniyle toplantıda yer almadı. Onu Başkan Yardımcısı Delcy Rodriguez temsil etti.

Arce, zengin ülkeleri Amazon'u korumak için çaba sarf etmeye ve finansal olarak desteklemeye çağırdı.

İklim krizinin ve sonuçlarına dair tüm sorumluluğun kendi omuzlarına ve ekonomilerine yıkılmaması gerektiğini belirten Arce, “Bu krizi biz yaratmadık" dedi.

BBC İzleme Servisi’nin Venezuela devlet televizyonu VTV’den aktardığı habere göre Rodriguez, Amazon’daki tehditler arasında NATO, ABD ve Avrupa ülkeleri gösterdi.

“Ülkelerimizde ABD, Avrupa ve NATO askeri üslerinin bulunması nasıl mümkün olabilir?” diye soran Rodriguez, “Kuzey Atlantik ülkelerinin stratejik olarak zaten gözlerini kaynaklara, suya, bu geniş toprakların biyo-çeşitliliğine diktiğini biliyoruz” dedi.

2025 BM İklim Zirvesi de Belem’de gerçekleşecek. Sekiz ülkenin toplantısının bir tür prova niteliği taşıdığı düşünülüyor.

Amazon havzası dünya biyoçeşitliliğinin yaklaşık yüzde 10'unu oluştururken bölgede yüz milyarlarca ağaç bulunuyor. Önemli bir karbon deposu olan söz konusu geniş alan küresel ısınmayı azaltmakta önemli bir rol oynuyor.

Bilim insanları yağmur ormanının yok edilmesinin tehlikeli bir dönüm noktasını da beraberinde getirdiği konusunda uyarılarda bulunuyor. Ağaçların karbonu emmek yerine karbon salınımı yapabileceği yönünü vurgulayan bilim insanları bunun iklim için felaketle sonuçlanabileceğini söylüyor.