Gazze'de neden Hamas'a karşı protestolar düzenlendi?

Gazze'de yüzlerce insan Hamas- İsrail savaşının sonlanmasını ve Hamas'ın yönetimi terk etmesini talep etmek için sokaklara çıktı.

Bu hafta Gazze'nin kuzeyindeki Beyt Lahya kentinde düzenlenen eylemler, 2023'ün Ekim ayında İsrail savaşı başladığından beri bölgede görülen en büyük protestolar oldu.

Çoğu Hamas karşıtı aktivistler tarafından sosyal medyada paylaşılan videolarda genç erkeklerin "dışarı, dışarı, dışarı, Hamas dışarı" sloganları attıkları görülüyor.

Eylemler, İsrail'in neredeyse iki ay süren ateşkesin ardından Gazze'deki askeri harekatını yeniden başlatmasıyla boy gösterdi.

İsrail'in askeri operasyonu 18 Mart'ta hava saldırılarıyla yeniden başladığından beri yüzlerce Filistinli öldü ve binlercesi yerinden edildi.

İsrail Hamas'ı ABD'nin ateşkesi uzatma teklifini reddetmekle suçluyor, Hamas da İsrail'i Ocak'ta yapılan asıl anlaşmayı ihlal etmekle.

Hamas Çarşamba günü yaptığı bir açıklamada İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu savaşı yeniden başlatmakla suçladı.

Hamas destekçileri de protestoların önemini azımsıyor ve katılımcıları vatan haini olarak niteliyorlar.

Protestolardaki talep ne?

Protestocular BBC'ye savaştan "bitkin düştüklerini" söylediler.

BBC Arapça'nın Gaza Lifeline (' Gazze Yaşam Hattı') programına konuşan Gazze sakini Fatima Riad El Amrani, "Uyuyamıyoruz, yiyemiyoruz, hatta temiz su bile bulamıyoruz. Bu küçük düşürücü bir yaşam, normal bir varoluş değil. Kelimenin her anlamıyla yorgunuz" diyor.

Başka bir Gazze sakini de BBC'ye Hamas'ın bölgeyi yönetmeye devam edemeyeceğini söylüyor:

"Hamas Gazze'nin kontrolünü elden bırakmalı. Yeterince şiddet ve yıkım yaşadık. Şu anda İsrail veya Batı dünyasıyla karşı karşıya gelebilecek bir konumda değiliz. Bütün dünya bizim karşımızda gibi geliyor."

İsmini paylaşmak istemeyen bir başka sakin de neden protestolara katıldığını açıklıyor:

"Beni buraya çeken şey açlık, fakirlik ve ölüm. Oğlumu kaybettim ve karşılığında hiçbir telafi olmadı. Yeni bir memleket istiyoruz."

Protestolar planlı mı spontane mi?

Filistin Bağımsız İnsan Hakları Komisyonu Müdürü Dr. Ammar Dweik, Gazze'deki insanların yaşama koşullarına rağmen eylemlerin hem spontane gelişmiş hem de barışçıl göründüğünü söylüyor.

"İnsanlar umutsuzluğa yakın bir noktaya ulaştılar ve Hamas kontrolü elden bırakırsa insani anlamda çektikleri acının hafifleyebileceğine inanıyorlar" diyor Dweik.

Washington'daki Middle East Institute (Orta Doğu Enstitüsü) araştırmacısı Dr. Hassan Mneimneh de protestoların spontane geliştiği konusunda hemfikir olsa da eylemcilerin gelecekte Gazze'yi hangi grubun yönetmesini istediğinin net olmadığını söylüyor.

Filistinli aktivist Abdulhamid Abdel-Atti protestocular ile eylemlerin düzenleyicilerinin çoğunun siyasi anlamda bağımsız gençler olduğunu ve siyasi hiçbir gruba ait olmadıklarını söylüyor.

Ancak BBC'nin konuştuğu, Gazze'nin dışında yaşayan bazı kişiler de protestoların düzenlenmesine katkıda bulunduklarını söyledi.

Filistin siyasi haritası

Filistin halkının siyasi önderliği yıllardır iki güç merkezi arasında bölünmüş durumda: Gazze'de Hamas ile Filistin Yönetimi aracılığıyla işgal altındaki Batı Şeria'yı yöneten El Fetih hareketi.

Hamas'ın 2006 yılındaki Filistin parlamento seçimlerini büyük farkla kazanarak rakibi Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ın El Fetih hareketinin yerini almasının ardından, Hamas ile El Fetih arasındaki ayrım daha da derinleşti.

Hamas zaferinin ardından geçmişte Filistin'in İsrail'le yaptığı anlaşmalara imza atması, İsrail'in meşruiyetini tanıması ve şiddetten vazgeçmesi yönündeki tüm çabalara karşı koydu.

İsrail'in varoluş haklarını kabul eden Filistin Yönetimi, İsrail ve dünyanın geri kalanının Filistinliler ile müzakere etmek için geçmişte kullandığı başlıca unsurdu.

Bunun sonucunda Hamas öncülüğündeki yeni devlet, İsrail ve Batı'daki müttefikleri tarafından katı ekonomik ve diplomatik yaptırımlara tabi tutuldu.

Hamas 2007 yılında El Fetih'e sadık olan güçleri Gazze'den çıkardı, tepki olarak İsrail ile Batılı müttefikleri de Gazze'ye sıkı bir abluka uygulamaya başladı.

Bundan sonra Hamas ile El Fetih arasında uzlaşı sağlama çabaları da başarısız oldu.

Gazze'de siyasi bir değişim olabilir mi?

Savaşın başlangıcından beri Gazze'de Hamas'a yönelik eleştiriler hem sokaklarda hem de internet üzerinde arttı.

Ancak hala Hamas'a katı bir sadakat duyanlar var ve gruba yönelik desteğin ne kadar değiştiğini tespit etmek zor.

Gözlemciler 2023'ün Ekim ayında başlayan savaştan çok önce de Hamas'a karşı bir muhalefet olduğunu, ancak misilleme korkusuyla bu eleştirilerin gizli kaldığını söylüyorlar.

Son günlerde başlayan protestoların ardından Gazze'deki El Fetih sözcüsü Munther el Hayek Hamas'a "halkın sesine kulak vererek" görevi terk etmesi çağrısında bulundu.

El Hayek Hamas'ın varlığının "Filistin davasına yönelik tehdit" haline geldiğini söyledi.

Hamas, BBC'nin çabalarına rağmen protestolarla ilgili açıklama yapmadı.

Ancak Hamas yetkilisi Bassem Naim bir Facebook grubunda herkesin "halkımıza yönelik saldırganlığa ve milletimize ihanete karşı sesini yükseltme" hakkı olduğunu söyledi.

Öte yandan Naim "Gazze'deki vahim insani koşulların" "şaibeli siyasi gündemler" için alet edilmemesi gerektiğini ekledi.

Bazı aktivistler BBC'ye protestoların devam edeceğini düşündüklerini söyledi.