Ermenistan Başbakanı Paşinyan'dan 'tarihi' ziyaret: Görüşme neden önemli?

.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'in 20 Haziran günü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın daveti üzerine İstanbul'a yapacağı ziyaret tarihsel bir öneme sahip.

Bu, Ermenistan'dan Türkiye'ye bu düzeyde yapılan ilk resmi ziyaret olacak.

Türkiye, 1993'te Dağlık Karabağ'ın işgalinden sonra Ermenistan ile diplomatik ilişkileri kesmişti.

2009 yılında dönemin cumhurbaşkanları Abdullah Gül ve Serj Sarkisyan önce Erivan'da sonra Bursa'da birlikte maç izlemişti.

Yakın dönemde ise Paşinyan, Erdoğan'ın Haziran 2023'teki cumhurbaşkanlığı törenine katılmış, iki lider daha sonra çeşitli uluslararası zirvelerde bir araya gelmişti.

En son Mayıs ayında Arnavutluk'ta düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinde yüz yüze görüşen Erdoğan ve Paşinyan, Kurban Bayramı sırasında da telefonlaşmıştı.

Ancak yarın yapılacak görüşme bunlardan farklı olarak "çalışma ziyareti" olarak açıklandı.

Ermenistan Meclis Başkanı Alen Simonyan da bu noktaya dikkat çekerek "Bu tarihi bir ziyaret çünkü Ermenistan başbakanı seviyesinde ilk ziyaret olacak" dedi.

Görüşme, aralarında diplomatik ilişki henüz kurulmamış olan Türkiye ve Ermenistan'ın yürüttükleri normalleşme süreci açısından büyük bir önem taşıyor.

İki ülke 2021 yılında ilişkilerde "normalleşmeye" karar verdi ancak süreç devam ediyor.

Ankara'daki diplomatik kaynaklar Ankara-Erivan arasında son dönemde artan diyaloğa dikkat çekiyor.

Paşinyan bu hafta Prag'da katıldığı bir toplantıda, Türkiye ile ilişkiler konusunda değerlendirmeler yaparken, "Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birkaç görüşmemiz oldu ve bu görüşmeler oldukça yapıcı geçti. Sahada henüz somut sonuçlar olmasa da önemli ilerlemeler kaydettik" ifadelerini kullandı.

Ermenistan Başbakanı, "Örneğin, üç yıl önce Ermenistan, Türkiye'nin bir konuya yönelik tutumunu öğrenmek istediğinde, bunu ancak üçüncü tarafların arabuluculuğuyla yapabiliyordu. Bugün ise komşularımızla doğrudan, hatta günlük temaslarımız var" dedi.

Ziyaret sırasında Ermenistan Başbakanı Paşinyan'a nasıl bir protokol uygulanacağı henüz bilinmiyor.

Ancak görüşmenin İstanbul'da olması ve "çalışma ziyareti" kapsamında olması diğer devlet ve hükümet başkanlarına uygulanan protokolün uygulanmayacağı değerlendirmelerine neden oldu.

Aliyev ziyaretinin hemen ardından görüşecekler

Paşinyan'ın ziyareti Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in bugün Türkiye'ye yapacağı ziyaretin hemen arkasından gelmesi açısından da önemli.

Erdoğan ve Aliyev 2023 depremlerinin ardından Türkiye ve Azerbaycan tarafından Kahramanmaraş'ta "Azerbaycan Mahallesi" adıyla inşa edilen kalıcı konut projesinin açılışını yapacaklar.

Ancak iki liderin Ermenistan ile Türkiye ve Azerbaycan'ın ayrı ayrı ama eş güdüm içinde yürüttükleri normalleşme sürecini de kapsamlı şekilde ele almaları bekleniyor.

Azerbaycan ve Ermenistan, Mart ayında 17 maddelik anlaşma metninde uzlaştıklarını açıkladılar.

Ancak Azerbaycan, Ermenistan'ın anayasasında Karabağ'a ilişkin atıfların bulunması nedeniyle anayasa değişikliği yapmasını istiyor.

Paşinyan, anayasada değişiklik için olumlu mesajlar veriyor ama bunun anlaşmanın imzalanmasını geciktirmemesi gerektiğini vurguluyor.

Paşinyan, bu hafta Prag'da katıldığı bir toplantıda, Azerbaycan ile barış antlaşmasını yıl sonuna kadar imzalama amacında olduğunu kaydetti.

Gündemde normalleşme süreci var

Erdoğan ve Paşinyan arasında Ankara'da yapılacak görüşmelerin en temel gündem maddesi iki ülke arasında yürütülen normalleşme süreci olacak.

Türkiye ve Ermenistan, 2021 senesinde karşılıklı özel temsilciler atamışlar ve diplomatik ilişkilerin tesis edilmesi için bir süreç başlatmışlardı.

Ermenistan ile Azerbaycan arasında 2020'de yaşanan ve Ermenistan'ın 1990'li yılların başından bu yana kontrol ettiği Dağlık Karabağ'ı yitirmesine neden olan savaşın ardından başlayan normalleşme kapsamında ilerleme olmasına rağmen somut bir anlaşmaya varılamadı.

Bunun en önemli nedeni Türkiye'nin öncelikle Ermenistan-Azerbaycan arasındaki görüşmelerin kalıcı barış antlaşmasıyla sonuçlanması beklentisi.

Ermenistan, Türkiye'den anlaşma konusunda Azerbaycan'a baskı uygulamasını bekliyor.

Paşinyan'in gündeme getireceği bir diğer konu da Alican-Margara sınır kapısının üçüncü ülke vatandaşları ve diplomatik pasaport sahiplerine açılması.

İki ülke bu konuda 2023'te bir mutabakata varmışlardı.

Ermenistan, sınır kapısının işlevsel hale gelmesi için renovasyon çalışmasını tamamladı. Türkiye ise bu anlaşmanın uygulanması konusunda da henüz adım atmadı.

İran-İsrail çatışmaları da gündemde

Ankara'daki görüşmelerde başta İsrail-İran çatışmaları olmak üzere tüm bölgesel konuların da ele alınması bekleniyor.

Türkiye ve Ermenistan, İran'a kara sınırı olan iki ülke olarak gelişmeleri çok yakından takip ediyorlar.

Güney Kafkasya'da barış ve istikrarın sağlanması ve ekonomik ve ticari ilişkilerin güçlendirilmesi için bölge ülkeleri arasında bağlantısallığı artıracak projelerin de görüşmede gündeme gelmesi bekleniyor.

Türkiye hem Orta Koridor aracılığıyla hem de Azerbaycan ile Nahçıvan'ın buluşturacak ulaştırma projelerine büyük önem veriyor.

İran'da yaşanan gelişmelerin Güney Kafkasya üzerinden ulaştırma hatlarının devreye sokulması açısından önemli bir durum yarattığı yapılan değerlendirmeler arasında.