Erdoğan ve Putin görüşecek: Hangi başlıklar gündemde?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanın Vladimir Putin'in Çin'in Tiencin kentinde yapacakları görüşme, Rusya- Ukrayna savaşının sonlandırılmasına dönük umutların söndüğü bir dönemde gerçekleşiyor.

Erdoğan ve Putin en son 23 Ekim 2024'te Rusya'nın Kazan kentinde gerçekleşen BRICS Zirvesi sırasında yüz yüze görüşmüşlerdi.

İki lider, yaklaşık 10 ay aradan sonra bu kez Çin'in düzenlediği Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİO) Zirvesi marjında bir araya gelecekler. 1+1 formatında yapılacak bu toplantıya Erdoğan ve Putin'in yanı sıra iki ülke dışişleri bakanları Hakan Fidan ve Sergey Lavrov da katılacaklar.

Sık sık telefonla görüşen iki lider, en son 20 Ağustos günü Putin ve ABD Başkanı Donald Trump arasında gerçekleşen Alaska Zirvesi'nin sonuçlarını ele almışlardı.

Tiencin'deki görüşmenin de en önemli maddesinin Rusya- Ukrayna arasında 24 Şubat 2022'den bu yana süren savaşın sonlandırılması olacak.

Putin'in danışmanı Yuri Uşakov, Rus basınına yaptığı bilgilendirmede, Erdoğan-Putin görüşmesinde bu konunun gündem maddeleri arasında olduğunu kaydetti.

ABD Başkanı Trump, önce 15 Ağustos'ta Putin ile Alaska'da sonra da Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve önde gelen Avrupalı liderlerle 18 Ağustos'ta Beyaz Saray'da iki zirve yapmış ve Rus ve Ukraynalı liderleri bir-iki hafta içerisinde bir araya getirmeyi planladığını kaydetmişti.

Ancak aradan geçen sürede, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırılarının şiddetlenmesi ve Kremlin'den Zelenskiy ile açıklamaları, savaşın sonlanmasına ilişkin ümitleri azalttı.

Türkiye barış masasının kurulmasında ısrarlı

Erdoğan-Putin görüşmesinin böyle bir ortamda gerçekleşmesi, üretebileceği sonuçlar açısından çok da iyimser olunmasını engelleyen bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Türkiye, savaşın başladığı günden itibaren NATO müttefiklerine göre daha farklı bir politika izlemiş ve barışın sağlanması için her iki tarafla etkin diyalog içinde olmaya özen göstermişti.

Dışişleri Bakanı Fidan, geçen hafta bir televizyon röportajında, Türkiye'nin Beyaz Saray'a giden Avrupalı ülkeler arasında yer almamasına ilişkin eleştirilere yanıt vermişti:

"Alaska'da Sayın Trump Sayın Putin'le buluştu, Washington'da Avrupalılarla ve Ukraynalılarla buluştu. Bu şu demektir: Trump savaşan taraflarla biraraya geliyor. Biz savaşın bir tarafı değiliz. Yani ne Alaska'daki masada olmalıyız, ne Washington'daki masada."

Fidan, aynı röportajda, Türkiye'nin barış için hala ümitli olduğunu da söylemişti.

Erdoğan'ın da Putin ile görüşmesinde Türkiye'nin bu süreçte tarafların farklılıklarının giderilmesi ve kalıcı barış anlaşmasına varılması için katkı vermeye devam edeceğini aktarması öngörülüyor.

Erdoğan, hemen her konuşmasında, Türkiye'nin liderler seviyesinde bir görüşme yapmaları için ev sahipliği yapmaya hazır olduğunu da vurguluyor.

Güvenlik garantilerinde Türkiye 'kilit aktör'

Rusya ve Ukrayna arasında olası bir barış anlaşmasının geniş bir güvenlik garantileri paketini içermesi öngörülüyor. Bu güvenlik garantilerinin nasıl şekilleneceği ise Rusya ile Batı arasında sorun oluşturmaya devam ediyor.

Dışişleri Bakanı Fidan, aynı röportajda, güvenlik garantileri konusunda Türkiye'nin "kilit aktör" konumunda olduğunu vurguladı.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile geçen hafta telefonda bu konuyu görüştüğünü anlatan Fidan, "Bizim dışımızda bir tartışmanın olması ve daha sonra bizimle bir şey paylaşılması bizim benimsediğimiz bir şey değil" dedi ve şöyle devam etti:

"Eğer bizim daha sonra belli bir yerde fayda üretmemiz istenecekse, fonksiyonel olmamız istenecekse, bizim baştan itibaren bu tartışmaların içerisinde nitelikli olarak olmamız gerekiyor."

Erdoğan-Putin görüşmesinde de bu konunun ele alınması, Rusya'nın güvenlik garantileri konusunu nasıl algıladığının Türkiye tarafından daha iyi anlaşılması açısından önemli görülüyor.

Türkiye'nin savaş sonrası süreçte Karadeniz'in güvenliği konusunda liderlik edeceği, taraflar arasında bir anlaşma olması durumunda da olası bir barışı koruma misyonuna katılım sağlayabileceği Ankara'da yapılan değerlendirmeler arasında.

Ortadoğu da gündemde

Uşakov'un bilgilendirmesine göre Erdoğan ve Putin, küresel gelişmeler ve Ortadoğu'daki süreçleri de ele alacaklar. İki liderin, İsrail'in Gazze'ye dönük artan saldırıları ve insani krizin yanı sıra Suriye'deki gelişmeleri de değerlendirmeleri bekleniyor.

Türkiye, uluslararası toplumun İsrail üzerindeki baskıyı artırması gerektiğini vurguluyor. Rusya da Türkiye gibi İsrail'in ve Filistinlileri göç etmeye zorlamasına karşı.

BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi olan Rusya, ABD'nin tutumu nedeniyle İsrail'e karşı Güvenlik Konseyi'nden etkin kararların alınamadığını kaydediyor.

Erdoğan ve Putin'in Suriye'deki son gelişmeleri de ele almaları bekleniyor. Rusya, 8 Aralık 2024'te Esad yönetiminin devrilmesinin ardından bu ülkedeki varlığını ve ağırlığını yitirdi. Geçiş dönemi lideri Ahmed Şara yönetimi ile temas kuran Moskova, Şam ile ilişkilerde yeni bir sayfa açma hazırlığında.

Ankara'nın Şam yönetimi ile yakın ilişkisi de bu açıdan önemli bir unsur olarak değerlendiriliyor.

Türkiye açısından en önemli konulardan biri de ana omurgasını Halk Savunma Birlikleri'nin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) Şam yönetimi ile 10 Mart'ta yaptığı entegrasyon anlaşmasına tam ve eksiksiz uyması.

Erdoğan'ın Putin ile görüşmesinde, Suriye'nin toprak bütünlüğü ve egemenliğinin korunmasına ilişkin duyarlılığı aktarması ve bu konuda Rusya'nın da desteğini istemesi bekleniyor.

Enerji ve ticari ilişkiler yaptırımlardan etkilendi

İki liderin, başta enerji ve ticaret olmak üzere Türkiye-Rusya ikili ilişkilerini de ele almaları öngörülüyor.

Enerji işbirliği kapsamında Rusya'nın Rosatom şirketinin Mersin'de inşa ettiği Akkuyu Nükleer santrali en önemli proje olarak görülüyor. Ancak Rusya'ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle projede yaşanan aksaklıklar projenin gecikmesine neden oluyor. Türk yetkililer, Akkuyu'nun ilk ünitesinin bir yıl içinde çalışmasının beklendiğini kaydediyorlar.

Erdoğan ve Putin'in bu sorunların aşılmasının yanı sıra Botaş ile Gazprom arasında bir süredir devam eden işbirliği görüşmelerini de değerlendirmeleri bekleniyor.

Türkiye, enerji ithalatının yüzde 49'unu Rusya'dan yapıyor.

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Haziran ayında yaptığı bir açıklamada, Türk-Rus ticari ilişkilerinin önemini anlatırken, "Rusya'nın da Türkiye'ye yaptığı ihracatın yaklaşık yüzde 73'ünü enerji ürünleri oluşturuyor. Bu nedenle, damarlarımızdaki kan gibi ekonominin adeta hayat damarı olan enerji konusunda Türkiye-Rusya ilişkileri büyük önem taşıyor" ifadelerini kullandı.

Ancak Rusya'ya uygulanan yaptırımlar ve Türk bankalarının ABD yaptırımlarına maruz kalmamak için Rus bankalarıyla iş yapmaktan çekinmeleri, Moskova'nın dile getirdiği olumsuzluklar arasında.

Rusya'nın eski Ankara Büyükelçisi Aleksey Erkhov, geçen aylarda Türk basınına yaptığı bir açıklamada, iki ülke ticaret hacminin savaşın başladığı 2022'de 56,5 milyar dolar kadar olduğunu ancak bu rakamın yaptırımlar nedeniyle 2023'te 52,5 milyar dolara gerilediğini kaydetmişti. Erkhov, Türk bankalarının yaptırımlar konusunda "aşırı itaatkar" olmasından kaynaklanan sorunların olduğunu da söylemişti.

Erdoğan ve Putin arasındaki görüşmede de bu konuların ele alınması, ticaretin 100 milyar dolara çıkarılması hedefinin yerine getirilmesi için atılması gereken adımları ele almaları bekleniyor.