Angola'nın eski devlet başkanının kızı ve damadının ülkeyi nasıl dolandırdıklarını anlatan belgeler basına sızdırıldı

Angola'nın eski devlet başkanlarından Jose Eduardo dos Santos'un kızı ve damadının, servetlerini ülkenin varlıklarını yolsuzluk ve usulsüzlükle sömürerek elde ettiğini ortaya koyan belgeler BBC'nin de aralarında bulunduğu çok sayıda uluslararası yayın kuruluşuna sızdırıldı.

ŞAİBELİ ANLAŞMALAR VE YATIRIMLARLA SUÇLANIYOR

Dos Santos, eşi Sindika Dokolo'yla birlikte babasının devlet başkanı olduğu dönemde sahip olduğu nüfuzu kullanarak 'şaibeli anlaşmalar ve yatırımlar' yapmakla suçlanıyor. Suçlamaları bütünüyle reddeden dos Santos ise, siyasi amaçla öne sürüldüğünü savunduğu iddiaların kendisini hedef alan bir 'cadı avı' olduğunu söyledi. Angola'da hakkında yolsuzluk soruşturması da açılan dos Santos'un, Londra'ya yerleştiği ve İngiltere'de de pahalı gayrimenkuller aldığı bildiriliyor.

GİZLİ BELGELER SERVİS EDİLDİ

BBC'nin araştırmacı gazetecilik programı Panorama'nın da aralarında bulunduğu 37 uluslararası yayın kuruluşlarıyla birlikte elde ettiği 700 bin sayfalık dosya, Uluslararası Araştırmacı Gazetecilik Konsorsiyumu (IJIJ) tarafından bu kuruluşlara iletildi. Belgeleri, Platform to Protect Whistle-blowers in Africa adlı, yolsuzlukları afişe eden 'gizli kaynakları' koruma örgütü sızdırdı. İngiltere merkezli yolsuzlukla mücadele kuruluşu Corruption Watch'ın Başkanı Andrew Feinstein, belgelerin dos Santos'un, ülkesini, bedelini sıradan Angolalıların ödediği bir şekilde, sömürdüğünü söyledi.

Feinstein, "Dünyanın herhangi bir yerinde süslü bir derginin kapağında yer aldığı zaman ya da Fransa'nın güneyinde gösterişli partiler düzenlediğinde, bunları hep Angola vatandaşlarının ideallerini çiğneyerek yapmış oluyor" ifadelerini kullandı.

GÖREVDEN ALINDIĞI GÜN BİLE PARA AKTARDI

Isabel Dos Santos'un suçlandığı en şaibeli dosyalardan biri Angola'da devlete ait petrol şirketi Sonangol'un yönetiminde olduğu dönemi kapsıyor.

Belgelere göre babasının devlet başkanlığı döneminde, 2016 yılında şirketin başına getirilen Isabel dos Santos, görevi sırasında ve görevine son verildikten sonra Dubai merkezli bir danışmanlık şirketine 58 milyon dolar tutarında ödemeler yaptı. Bu ödemelerin yapıldığı Matter Business Solutions'ın sahibi ve yöneticisinin dos Santos'un yakın arkadaşı olduğu ortaya çıktı. BBC'nin ulaştığı belgeler, dos Santos'un görevden alındığı gün bile şirkete yüz binlerce dolarlık ödeme yapıldığını ortaya koyuyor.

Matter Business şirketinin avukatları, Angola'nın petrol sektörünün yeniden yapılandırılması için danışmanlık hizmeti verdiklerini, faturaların ise kendilerinin hizmet satın aldıkları taşeron danışmanlık şirketlerinin yaptıkları işlerin karşılığında düzenlendiğini söylüyor.

Şirket bununla ilgili belgeleri de sunabileceklerini belirtti.

AVUKATLAR YALANLADI

Dos Santos'un avukatları da, ödeme talimatlarının yasalara uygun olduğunu ve görevden alındıktan sonra ödeme talimatı vermediğini savundu. Avukatlar açıklamalarında, bütün faturaların taraflarca varılan ve Sonangol şirketinin icra kurulunun da bilgisi ve onayıyla imzalanan anlaşma çerçevesinde düzenlendiğini söyledi.

PORTEKİZ ŞİRKETİNDE 830 MİLYON DOLARLIK HİSSESİ BULUNUYOR

BBC'nin elde ettiği bir başka belge ise, dos Santos'un zenginleşmesinde önemli rol oynayan Portekizli enerji şirketi Galp'teki hisselerine ilişkin detayları içeriyor.

Sahibi olduğu şirketlerden biri, bu hisseleri 2006 yılında Sonangol'dan satın almıştı.

Belgeler, dos Santos'un bu hisseler için biçilen bedelin sadece yüzde 15'ini peşinat olarak ödediğini, kalan 70 milyon doların ise yine Sonangol'den çok düşük faizle kredi dönüştürüldüğünü ortaya koyuyor.

Kredinin cömert koşullarına göre, dos Santos'un aldığı kredinin geri ödemeleri 11 yılda tamamlanacaktı. Eski Devlet Başkanı'nın kızının Galp'teki hisselerinin değeri 830 milyon doları civarında.

YENİ YÖNETİM İŞLEMİ İPTAL ETTİ

Dos Santos'un şirketi nihayet borcunun tamamını ödemeyi teklif ettiğinde ise, 10 milyon dolar faiz dışında tutulmuştu. Yetkililer, aslında Sonangol'un bu ödemeyi kabul etmemesi gerektiğini söylüyor. Ancak dos Santos'un görevden alınmadan hemen önceki kararlarında biri de, borcun kapatılmasına izin vermesi olmuştu.

Dos Santos'un yerine gelen yeni yönetim işlemi iptal etti.

Dos Santos, bu işlemlerde herhangi bir usulsüzlük olmadığını belirterek, 'Bu yatırım, en çok ulusal petrol şirketinin çıkarına olmuştur. Sözleşmeler yasaldır, usulsüzlük yoktur' dedi.

ELMAS SEKTÖRÜNDE DE YOLSUZLUK YAPMIŞLAR

Dos Santos, elmas sektöründe de benzer işlemlerle çıkar sağlamakla suçlanıyor. Belgelere göre, dos Santos'un eşi Sindika Dokolo, 2012 yılında Angolalı elmas şirketi Sodiam ile tek taraflı bir anlaşma imzalamış. Bu anlaşmaya göre, her iki tarafın da İsviçreli lüks mücevher şirketi de Grisogono'da alacakları hisselerde yüzde 50-50 ortak olmaları gerekiyordu. Ancak şirket devlet tarafından finanse edilmişti. Belgeler, anlaşmadan 18 ay sonra Sodiam'ın ortaklığa 79 milyon dolar koyduğunu, Dokolo'nun ise bu ortaklık için sadece 4 milyon dolar sermaye koyduğunu gösterdi. Sodiam aynı zamanda Dokolo'ya komisyon olarak 5,5 milyon dolar ödedi. Sonuç olarak Dokolo'nun kendi parasını kullanmasına gerek kalmadı.

KARARNAMEYİ BABASI İMZALADI

Anlaşmanın Angola halkını daha da zarara uğratan boyutu, Sodiam'ın yatırım için kullandığı nakit parayı dos Santos'un hissedarı olduğu özel bir bankadan kullanması oldu. Kullanılan kredinin faizi ve kredinin kendisi başkanlık kararnamesiyle garanti altına alındı. Kararnameyi imzalayan başkan ise dos Santos'un babasıydı.

KAMUYA ZARARI BÜYÜK

Sodiam'ın yeni icra komitesi başkanı Bravo da Rosa, Angola halkının anlaşmadan bir dolar bile kazanamadığını, sonuçta borçların ödenmesi tamamlandığında kamunun zararının 200 milyon doları olacağını söyledi. Devlet Başkanı dos Santos ayrıca damadına kelepir fiyattan elmas satışı imtiyazı tanınış. Kaynaklar, BBC Panorama ekibine bu ayrıcalığın kamuya zararının 1 milyar doları bulabileceğini söyledi.

"HİSSEM YOK" DEDİ, BELGELER AKSİNİ İDDİA ETTİ

Isabel dos Santos ise de Grisogo'nun hissedarı olmadığı için bu konuda herhangi bir açıklama yapamayacağını söyledi. Ancak BBC'nin elde ettiği belgeler dos Santos'un kendi mali danışmanları tarafından şirketin hissedarı olarak nitelendiğini ortaya koyuyor. Başlangıçta 4 milyar dolar sermaye koyan Dokolo, daha sonra şirkete fon aktardı. Avukatlarına göre, yatırılan miktar 115 milyon dolar civarında ve de Grisogono'nun satın alınması da kendisinin fikriydi. Avukatları, şirketin ham elması piyasa rayicinden satın aldığını söylüyor.

ARAZİ BAĞLANTISI

Belgeler, Dos Santos'un 2017 Eylül ayında hazine arazisini nasıl aldığını ve buradan büyük bir rant elde ettiğini ortaya koyuyor. Başkent Luanda'da bir kilometrekare büyüklüğünde denize sıfır arazinin satışı sırasında 96 milyon dolarlık rayicinin sadece yüzde 5'ini peşinat olarak ödeyen dos Santos'a bu konuda yine babası bir kararnameyle yardımcı olmuş. Kararnameye göre, dos Santos'un şirketi arazinin kalan kısmını yatırım olarak ödeyecekti. Bu inşaat projesi sırasında çok sayıda aile, deniz kenarındaki yaşam alanlarından başkentin 50 km. dışında ücra bir siteye taşınmaya zorlanmış. Dos Santos'un yine deniz kenarındaki bir başka projesi için 500 aile evlerinden edilmiş ve şimdi kanalizasyon yakınında yaşıyor. Dos Santos, insanların evlerinden çıkarılmasının nedeninin kendi projesi değil, başka bir proje olduğunu öne sürerken, projeler iptal edildiği için kendi şirketlerine herhangi bir ödeme yapılmadığını savunuyor.

TELEKOM BAĞLANTISI

Dos Santos, Angola'nın telekom sektöründe de büyük çıkarlar elde etmiş. Ülkenin en büyük mobil telefon operatörü Unitel'den yüzde 25 hisse elde etmiş. Dos Santos, 1999 yılında babası tarafından Unitel'e telekom lisansı verilmesinden bir yıl sonra hisselerini bir üst düzey bir kamu görevlisinden devralmış. Unitel'den 1 milyar dolar kar payı alan dos Santos'un, hisselerinin değeri de yaklaşık 1 milyar dolar civarında. Unitel'den elde ettiği nakit gelir bununla da sınırlı kalmayan dos Santos Unitel'in, Unitel International Holdings adında kurduğu yeni şirkete 400 milyon dolar ödünç vermesi için düzenleme yapmış.

AYNI KREDİDE HEM BORÇLU HEM ALACAKLI

Telekom şirketiyle yeni kurulan şirketin tek ilişkisi isim benzerliği. Belgelere göre dos Santos, krediyi hem borçlu hem de alacaklı olarak imzalamış. Dos Santos, işlemlerin yönetim kurulu ve hissedarlar tarafından onaylandığını, kredinin Unitel'in çıkarına olduğunu savunuyor.

DENETİMİ YAPAN ŞİRKET İLİŞKİSİNİ SONLANDIRDI

Dos Santos'un şaibeli olarak nitelenen işlemlerinde kullanılan şirketlerin denetimi, uluslararası mali denetim kuruluşu Price Waterhouse Coopers (PWC) tarafından yapılmış. PWC'nin, dos Santos'um şirketlerini denetlerken ve vergi konusundaki danışmanlık hizmetleri karşılığında milyonlarca dolar aldığı belirtiliyor. PWC, BBC Panorama programının, şirketin dos Santos'um zenginleşmesini sağlayan işlemlerdeki yardımına ilişkin soruları üzerine dos Santos'la ilişkisini sonlandırdığını açıkladı.

PWC, ayrıca 'ciddi ve kaygı verici' olarak nitelediği bu iddialarla ilgili olarak soruşturma başlattığını açıkladı ve "Faaliyette bulunduğumuz her ülkede en üst düzey davranış standardımızı korumak için bu soruşturma sonunda gerekli adımları atmakta tereddüt etmeyeceğiz" dedi.