ABD Başkanı Donald Trump, Kongre baskınının ardından görevden azledilebilir mi?

Trump destekçilerinin 6 Ocak günü Kongre'yi basmalarının ardından, Başkan Trump'ın 'isyana teşvik' gerekçesiyle koltuğu bırakması çağrıları gün geçtikçe artıyor.

3 Kasım'da yapıan seçimi kaybeden Cumhuriyetçi başkan Donald Trump, 20 Ocak'taki tevir teslim töreniyle koltuğunu Demokratların adayı seçilmiş başkan Joe Biden'a devredecek.

Ancak çarşamba günü yaşanan olayların Trump'ın kışkırtmasıyla meydana geldiğini düşünenler, Başkan'ın 20 Ocak'tan önce koltuğu yardımcısı Mike Pence'e bırakması gerektiğini söylüyor.

Bu isimlerin arasında Temsilciler Meclisi Başkanı, Demokrat Nancy Pelosi de var.

Başkanın görev süresi dolmadan koltuğu bırakması için atılacak bazı adımlar var. Ancak devir teslim törenine iki haftadan az bir süre kala bunlar pek mümkün görünmüyor.

Peki bu yöntemler neler?

Anayasa' ya yapılan 25. değişiklik

Demokrat Parti'nin en üst düzeyindeki isimler, Temsilciler Meclisi Başkanı ve çoğunluğu bugüne kadar Cumhuriyetçilerde olan Senato'nun Azınlık Lideri, yani Senato'daki Demokratların lideri Chuck Schumer, Trump'ın Başkan Yardımcısı Mike Pence'i arayarak Kabine ile birlikte harekete geçmesini ve "İsyana teşviki" gerekçe göstererek Trump'ı görevden almasını talep etti.

Bunun için Pence'in Anayasa'ya yapılan 25. değişiklikteki maddeyi uygulamaya sokması gerekiyor.

Peki nedir bu madde?

Söz konusu madde bir başkanın, örneğin fiziksel ya da mental bir hastalıktan dolayı, görevini yapacak yeterliliğini kaybetmesi ve görevlerini yerine getirememesi üzerine görevi bırakmasına ve başkan yardımcısının vekaleten başkanlık görevini devralmasına izin veriyor.

Maddenin dördüncü bölümünde, başkanın yeterliliğini kaybetmesine başkan yardımcısının ve kabine üyelerinin çoğunluğunun birlikte karar verebileceği yazılıyor.

Kabine'deki isimlerin yarısından fazlası ve Başkan Yardımcısı Pence'in bir mektup yazarak imzalamaları; ardından bu mektubu Kongre'nin iki kanadı olan Senato ve Temsilciler Meclisi'nin liderlerine iletmeleri ve "Başkanın görevinin gereklerini yerine getiremeyeceğini beyan etmeleri" gerekiyor. Mektupların kabul edildiği noktada Oval Ofis'e vekaleten Pence'in geçmesi ve görevi devralması da bir sonraki adım.

Bu karara itiraz etmesi halinde başkana yazılı bir yanıtla karşılık verme hakkı tanınıyor. Başkanın yazılı metnini Kongre inceleyerek haklı olup olmadığına karar veriyor. Başkan'ın görevden kesin olarak alınması için hem Senato'nun hem de Temsilciler Meclisi'nin üçte ikilik çoğunluğunun bu yönde oy vermesi gerekiyor.

Bu süreç sonlanana kadar, başkan yardımcısı vekil başkan olarak görevine devam ediyor.

Ancak şu an için Pence'in ve Kabine'deki en az sekiz bakanın Başkan Trump'a karşı böyle bir adım atması ve bu maddeyi uygulamaya koyması pek olası gözükmüyor.

Azil süreci

Eğer Mike Pence beklendiği gibi bu maddeyi yürürlüğe sokmaktan kaçınırsa, Pelosi, Temsilciler Meclisi'nde bir adım atarak Trump'a karşı bir kez daha azil sürecini başlatabileceğinin sinyalini verdi.

Daha önce Demokrat rakibi Joe Biden'ın Ukrayna'da yasadışı işler yaptığını iddia eden ve bunun için Ukrayna'dan yardım aldığı belirtilen Trump, bir azil sürecinden geçmişti. Temsilciler Meclisi, Trump'ın Ukrayna'yla ABD'nin ulusal çıkarlarını zedeleyecek şekilde işbirliği yapmaya çalıştığına karar vererek azline karar vermişti.

Ancak çoğunluğu Cumhuriyetçilerde olan Senato, Trump'ın suçsuz olduğuna kara verince azil süreci işletilmedi ve Trump koltuğunu korudu.

Eğer Temsilciler Meclisi azil sürecini bir kez daha başlatıp 20 Ocak öncesinde azil kararı alırsa Trump, ABD tarihinde iki kez azil kararı verilen ilk başkan olacak.

Ancak bu gerçekleşse bile Trump'ın azli için Temsilciler Meclisi kararının Senato'ya taşınması; Senato'da da üçte ikilik oy çokluğuyla kabul edilmesi gerekiyor. Buradan da azil kararı çıkarsa Senato, Trump'ın bundan sonra hiçbir kamu görevinde bulunamaması için de oylama yapabilir.

ABD tarihinde azledilen başkan oldu ancak bir daha hiçbir şekilde kamu görevi yürütmesine izin verilmeyen bir başkan olmadı. Bu kez de Temsilciler Meclisi'nden geçse bile, Senato'nun sadece yarısını elinde bulunduran Demokratların burada üçte iki çoğunluğa ulaşması çok zor görünüyor.

Tüm bu süreçlerin yürütülmesi için yeterli zaman olup olmadığı da şüpheli. Pelosi, Pazartesi günü azil sürecini başlatmak için adım atsa da bundan sonra devir teslim törenine kadar sadece 10 gün olacak.

Trump kendi kendisini affedebilir mi?

Amerikan basınında çıkan isimsiz kaynaklara dayandırılan bazı haberlerde, Trump'ın danışmanlarına "Kendi kendimi affetmeyi planlıyorum" dediği bilgisi yer aldı.

Başkan Trump için şu an bazı soruşturmalar yürütülüyor. Bunların arasında vergi beyanında yanlışlık olup olmadığı, banka ve iş ortaklarına kazancıyla ilgili yanlış bilgi verip vermediğine dair soruşturmalar da var.

20 Ocak sonrası dokunulmazlığı kalkacak olan Trump, başkanlığı devretmeden önce kendi kendisini affedebilir mi?

Aslında bunun yanıtını bilmiyoruz. Daha önce bunu denemiş olan bir başkan yok, yani önümüzde bir örnek de yok.

Bazı hukuk uzmanları, daha önce azledilen Başkan Richard Nixon'ın istifa etmeden önce kendisini affedip affedemeyeceğine dair Adalet Bakanlığı'nın yayımladığı bir yorumu baz alarak bunun mümkün olmadığını söylüyor. Bu yorum yazısında "Hiç kimse kendi davasının hakimi olamaz temel kuralına" dayandırılarak hiçbir yetkilinin kendisini affetmesinin mümkün olmadığı belirtiliyordu.

Ancak anayasada bunu engelleyen bir madde olmadığını savunanlar da var.

Bunların herhangi biri gerçekleşebilir mi?

Onlarca Demokrat siyasetçi, azil sürecinin başlatılması için destek açıklaması yaptı. Ancak bunların sayısı henüz Temsilciler Meclisi'nde çoğunluğu sağlamıyor.

Temsilciler Meclisi'nde yine de bu çoğunluğun bir noktada sağlanması ve Aralık 2019'daki gibi azil sürecinin işletilmesi mümkün. Ancak Trump'ı zamanından önce koltuğundan etmek üzere Senato'da üçte ikilik çoğunluğuna ulaşılması pek olası gözükmüyor.

Bazı Cumhuriyetçi senatörler Trump'ın görevden azli için oy vermeye niyetli olmadıklarını açıkladı bile.

Anayasa'daki 25. değişikliğin yürürlüğe girmesi de pek olası değil.

Her ne kadar bunun üst seviyede gündeme geldiği haberleri basına yansımış olsa da; Trump'ın 6 Ocak ve sonrasındaki yakaşımını desteklemeyen iki bakan istifasını verdi bile. Diğerleri ise Trump'ın başkanlığını sona erdirmek için bir adım atmaya yanaşacak gibi durmuyor.