AB'den İsrail'e Gazze tepkisi: Ortaklık Anlaşması gözden geçirilecek

Avrupa Birliği'nin (AB) İsrail'e bakışında Gazze'de yaşananlar bağlamında ciddi değişiklik sinyalleri dikkat çekiyor.

Bunun son örneği dışişleri bakanlarının 20 Mayıs'ta Brüksel'de yaptıkları toplantıda aldıkları karar oldu.

Geçen yılın sonunda İsrail'e tepki olarak gelinen aşamada Ortaklık Anlaşması'nın gözden geçirilmesine karar verildi.

AB ile İsrail arasındaki Ortaklık Anlaşması taraflar arasında siyasi diyalog çerçevesinden ticarete kadar ilişkileri geniş yelpazede düzenleyen bir içeriğe sahip.

Anlaşmanın ikinci maddesi, ilişkilerin "insan haklarına ve demokratik ilkelere saygı temelinde olacağı, bu ilkelerin iç ve uluslararası politikalara rehberlik edeceği ve bu anlaşmanın temel bir unsurunu oluşturacağını" vurguluyor.

Hollanda, bu maddenin İsrail tarafından ihlal edilip edilmediğinin tespiti için geçtiğimiz günlerde girişimde bulundu.

Ortaklık Anlaşması'nın gözden geçirilmesi kararının alınması bu girişime üye devletlerin büyük bölümünün destek vermesiyle mümkün oldu.

AB kaynakları, 17 ülkenin Hollanda'nın, Ortaklık Anlaşması'nı gözden geçirme önerisine destek verdiğini belirtiyorlar.

Toplantı öncesinde Hollanda'nın önerisine açıkça destek beyan eden Belçika, Finlandiya, Fransa, İrlanda, İspanya, İsveç, Lüksemburg, Portekiz ve Slovenya bu ülkeler arasında.

AB üyelerinden dokuzu ise girişime karşı çıktı.

Diplomatik kaynaklardan elde edilen bilgilere göre bunlar Almanya, Bulgaristan, Çekya, Hırvatistan, İtalya, Litvanya, Kıbrıs, Macaristan ve Yunanistan.

İnsani yardıma engel sertleştirdi

AB bakanlarının, ikinci madde temelinde gözden geçirme kararı almaları İsrail'e güçlü bir mesaj olarak değerlendiriliyor.

AB'nin çok sayıda ülkesinin İsrail'e karşı eskisine oranla daha sert tavır takınmasında bu ülkenin Gazze'ye insani yardımı büyük ölçüde engellemesi etkili oldu.

Gözden geçirme sürecinin başlayacağını duyuran AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Gazze'deki durumu "felaket" olarak niteledi.

Kallas, "İsrail'in girmesine izin verdiği yardım elbette memnuniyetle karşılanıyor ancak bu okyanusta bir damla. Yardımlar herhangi bir engelleme olmaksızın ve büyük ölçekte derhal akmalıdır çünkü ihtiyaç duyulan şey budur" diye konuştu.

Hollanda Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp da karar için, "Bu, İsrail hükümetinin insani yardım ablukasını tamamen kaldırması gerektiğine dair Avrupa'dan gelen önemli bir işarettir" ifadelerini kullandı.

Süreci kim yürütecek?

Gözden geçirme sürecinde ana rolü AB Komisyonu üstlenecek.

AB Komisyonu'nun kendi inisiyatifiyle bu yönde adım atması mümkündü ancak bunu tercih etmedi.

Öneriye destek veren ülkelerin sayısının yüksek olmasının ardından ise AB Komisyonu'nun fazla bir opsiyonu kalmadı.

Komisyon, incelemeyi başlatacak ve İsrail'in anlaşmanın ilgili maddesini ihlal edip etmediğini analiz edecek.

Sonrasında vardığı sonucu üye devletlere iletecek.

Bir sonraki aşama ne?

Brüksel'de şu aşamada kimse bir sonraki adım konusunda fazla yorum yapmak istemiyor.

Öncelikli hedefin, "İsrail'e şu anki şekilde devam edemeyeceği yönünde siyasi bir mesaj göndermek" olduğu ise sıkça tekrarlanan bir yorum olarak öne çıkıyor.

Gözden geçirme otomatik olarak anlaşmanın askıya alınması sonucunu doğurmuyor.

Bir sonraki adımın şekillenmesinde İsrail'in anlaşmanın ikinci maddesini ihlal edip etmediğine ilişkin karar belirleyici olacak.

Komisyon, İsrail'in ihlalde bulunduğunu tespit ederse bu ülkeye karşı yaptırım önerisinde bulunabilir.

Bu yolu tercih etmeme hakkına da sahip.

İhlal belirlenmesi durumunda anlaşmanın askıya alınması teknik olarak mümkün.

Askıya alma tam ya da kısmi şekilde devreye sokulabiliyor.

Anlaşmanın siyasi kısmının askıya alınması için üye ülkeler arasında oybirliği gerekiyor.

Ticari boyuta yönelik askıya alma işlemi için ise nitelikli çoğunluk yeterli.

Askıya alma üye ülkelerin pratikte kolaylıkla alabilecekleri bir karar olarak görülmüyor.

Almanya, İsrail'le ikili ve AB düzeyinde diyaloğun sürdürülmesinin hayati önem taşıdığını net şekilde vurguladı.

İspanya'nın da aralarında olduğu bazı ülkeler ise "sözlerin tükendiği, eyleme geçme zamanının geldiği" görüşünde.

Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Gazze saldırısı durdurulmadığı takdirde AB'nin İsrail ile yaptığı anlaşmayı askıya almaya karar verebileceğini söyledi.

Geçmişte adım atılmıştı

AB ile İsrail arasındaki ilişkiler inişli çıkışlı bir yapıya sahip.

Üye ülkeler 13 yıl önce yine Gazze için İsrail'e karşı önlem almayı tercih etmişlerdi.

2012'de AB ile İsrail arasındaki Ortaklık Konseyi askıya alındı.

On yıl boyunca da askıda kaldı.

İsrail, AB'nin 31'inci, AB ise İsrail'in en önemli ticaret ortağı.